Sual: Zam gelecek diye bir yerine iki şişe yağ alan kişi ihtikâr (karaborsacılık) yapmış sayılır mı?
Cevab: Hayır, kullanmak için fazla mal alıp stoklamak ihtikâr değildir. İmam Ebu Hanife buyurdu ki, “Köylü, tarlasından aldığı gıda maddelerini istediği zaman satabilir. Acele satması vacib değildir. Fakat, acele etmesi sevaptır. Pahalı olunca satmasını düşünmesi çirkindir. Zaruri olmayan ilaçlarda ve gıda maddesi olmayan ve herkese lazım olmayan şeylerde ihtikar haram değildir. Ekmek ve benzerlerinde çok haram olup, et, yağ gibilerde az haramdır.” İmameyne göre, bunların hepsi ihtikardır. İnsanlara lazım olan her şeyde ihtikar haramdır. Gıda maddelerinde ihtikarın haram olması, az bulundukları zamandadır. Çok olup, herkes kolay alabilirse, ihtikar haram olmaz. Fakat, böyle zamanlarda da mekruh olur. Çünkü, insanların zararını beklemek, iyi değildir. İhtikâr, İmam Muhammed’e göre ancak taamda, yani insan ve hayvanatın yiyecekleri şeylerde cari olur. İmam Ebu Yusuf’a göre ise ihtikâr, satılmaması ammeye muzır olan her şeyde cereyan eder. İhtikâr sayılması için 40 gün malın saklanması aranır.
Bir tacirin bir beldeye yakın yerlerden satın almış olduğu şeyleri ahalisinin zararına olarak saklayıp o beldede satmaması, muhtar olan kavle göre bir ihtikardır. Fakat bir beldeden veya civarından satın alınan şeyleri orada satmayıp saklamak, eğer o belde ahalisine muzır değilse bunda bir beis yoktur.
Bir tacir, uzak bir beldeden satın aldığı şeyleri kendi beldesine getirip saklasa İmam-ı Azam’a göre bununla ihtikar sayılmayabilir. Çünkü böyle uzak yerlerden eşya ve erzak getirmeye mecbur değildir. Fakat efdal olan insanların ihtiyacı ziyade olduğu takdirde kendi hacetinden fazla olanı satmaktır. İmam Ebu Yusuf’a göre bu surette de ihtikâr meydana gelir.
Bir malı fiyatlarının yükselmesi niyetiyle hapsetmek mekruhtur, günahtır. Bunları kıtlık çıkması niyetiyle saklamak daha günahtır.
13 Mart 2022 Pazar