Sual Başlıkları

Sual: İlmihalde geçen “Ev, dükkân, hayvan, elbise gibi kıyemî olan, yani misli bulunmayan şeyleri ödünç vermek fâsiddir ve hemen geri vermek lâzımdır. Kullanılması haram olur” ifadesini nasıl anlamalıdır?

Cevab: Bu Türkçe'nin kifayetsizliğidir. Türkçede karz için de ariyet için de ödünç kelimesi kullanılıyor. Kıyemî mallar için caiz olmayan ödünç, karzdır; caiz olan ödünç âriyettir. Bu gibi mallar karz verilemez; çünkü istihlak olunamaz; tüketilemez. Buğday, pirinç, para gibi mislî mallar ise ariyet değil, karz verilir. Çünki insanlar bunu kullanmak değil, tüketmek için alır.

12 Ekim 2020 Pazartesi

Sual: Bir evde beş sene kiracı olarak oturdum. İlk girdiğimde bir kira bedeli Türk parası depozito vermiştim. Depozito bedelini altın üzerinden istesem caiz mi?

Cevab: Kanun belli bir mevduat faiz üzerinden bankaya yatırılmasını istiyor. Bu mikdarın geri ödenmesi icap eder.

12 Ekim 2020 Pazartesi

Sual: Bir evde kiracı olarak oturan kimse, çıkarken yatırdığı depozitonun altın kıymetini mi ister?

Cevab: Kanun bunun belli bir faizle bankada tutulmasını emrediyor. Böyle yapılmışsa, bu mikdarı alabilir. Böyle yapılmamışsa altın kıymeti ödenir.

12 Ekim 2020 Pazartesi

Sual: Banka aracılığı ile fon almak caiz midir?

Cevab: Alınan fonların bazısı satın alınan günki değil, bir sonraki günki fiyatından satılıyor. Dolayısı ile yarınki fiyatın ne olacağı bugünden belli değildir. Bu fonlardan almak Dârülharbde caizdir.

29 Ekim 2020 Perşembe

Sual: Tatlıcılar tatlı satarken kutunun darasını almıyor. Caiz midir?

Cevab: Tartı ile her malın satışında dara almak şarttır.

10 Kasım 2020 Salı

Sual: Define ve maden mülkiyeti kime aittir?

Cevab: Sahipsiz arazide maden ve define bulanındır; sahipli arazide arazi sahibinindir. Her halükârda dârülislâmda beşte biri devlete aittir. Bu mikdar beytülmâlin ganimet kısmına dâhildir. Ama üzerinde İslâmî işaretler bulunan bir define ise, lukatadır. Tamamı beytülmale verilir. Beytülmâl yoksa, fakirlere verilir. Bulan fakirse kullanabilir.

21 Kasım 2020 Cumartesi

Sual: İnternetten görmeden bir şey alınır mı?

Cevab: Evet. Müşterinin görme muhayyerliği vardır. Yani görünce satıştan vazgeçebilir.

24 Kasım 2020 Salı

Sual: Veresiye kumanya aldığımız bakkalın sahibi şöyle diyor: Aldığınız her şeyin parasını bu günkü fiyattan değil, ödeme günündeki fiyattan alırım. Böyle yapması caiz mi?

Cevab: Değildir. Semen belirsiz olursa, akit fasid olur. Altın üzerinden değer kaybını isteyebilir.

3 Aralık 2020 Perşembe

Sual: Apartman idarecisi aidattan muaf mıdır?

Cevab: Apartman talimatnamesine bakar. Ücret mukabili aidattan muafiyet kararlaştırılabilir. Böyle bir şey yoksa, ücret de istememişse, bu işi teberru olarak yapmış demektir.

3 Aralık 2020 Perşembe

Sual: Gayri müslimle alışveriş yapılır mı?

Cevab: Yapılır. Resulullah gayrı Müslimlerle muamele yapmıştır. Müşterek şer’î hükümlere tâbi oldukları için, Müslümanı tercih etmek evladır.

8 Aralık 2020 Salı

Sual: Programı yüklemek için, lisans sözleşmesini okuyup kabul etmek lazımdır. Bunu okumadan kabul etmenin hükmü nedir?

Cevab: Caizdir. Bu, içinde yazılanları kalben kabul etmek manasına gelmez.

8 Aralık 2020 Salı

Sual: Kapıdan ödemeli verdiğim sipariş postaneye gelmiş. Bunu gidip almam lazım mıdır?

Cevab: Sipariş verdiğiniz mal size teslim edilince parasını ödemek mecburiyetindesiniz. Çünkü satın almışsınız. Teslim edilmediği müddetçe de parasını ödemek mecburiyetinde değilsiniz. İsterseniz akdi feshedebilirsiniz.

15 Aralık 2020 Salı

Sual: Bir kimse şirketten avans alsa ve bunu her ay maaşından arttırdığı ile ödese caiz midir?

Cevab: Başka parayı borç alırken tarih şart koşmamak Hanefi mezhebinde lazımdır. Şart koşulmadan ister muntazaman ister eline para geçtikçe öder.

21 Ocak 2021 Perşembe

Sual: Bir zamanlar gitar çalan biri, bundan vazgeçmiş olsa, gitarını başkasına satabilir mi?

Cevab: İbn Abidin diyor ki, isyan ve fitne ehline silah satmak, onların isyanlarına yardım demek olduğu için mekruhtur. Fakat silah yapılan demir gibi madenlerin satılması mekruh değildir. Çalgı aletlerinin [Müslümana] satılması da mekruhtur. Bunlar meşru maksatlarla kullanılıyorsa (bando, ramazan davulu gibi) mekruh da değildir.

7 Şubat 2021 Pazar

Sual: Bir kimse aldığı arsanın, kendisine gösterilen arsa değil de, birkaç parsel yukarıdaki arsa olduğunu görse, satış sahih midir?

Cevab: Burada hata vardır. İki tarafın da hata muhayyerliği sebebiyle akdi bozma hakkı vardır. İsterlerse akde razı olup devam da ettirebilirler.

16 Şubat 2021 Salı

Sual: İnternetten alışveriş yaparken sözleşmeyi okumadan sipariş vermek caiz mi?

Cevab: Okunmazsa, şartlar kabul edilmiş sayılır. İnternetten sipariş vermek ve alışveriş yapmak caizdir. Mal geldiği zaman, kusurlu olmasa bile, beğenmezse iade edebilir. Alış veriş yapmadan evvel alışveriş bilgilerini öğrenmek lazımdır.

16 Şubat 2021 Salı

Sual: %100 saf ipekle bileklik yapan biri bunu erkeğe satabilir mi?

Cevab: Evet. Erkeğin takması kati değildir.

16 Şubat 2021 Salı

Sual: Buğdayın buğdayla, altının altınla, gümüşün gümüşle misilleriyle satılması ne demektir? Bu abes bir iş değil midir? Satmamakla aynı hesaba gelmiyor mu?

Cevab: Cins aynı; ama nev farklıdır. Biri tohumluk, diğeri unluk buğday olabilir. Biri sarı lira, diğeri bilezik olabilir. Aynı cins ve nev ise satmak abestir ve caiz değildir.

28 Şubat 2021 Pazar

Sual: İnternetten yaptığımız alışverişlerde mesela 100 liralık alışverişe kargo bedava deniliyor. Bu şekilde alışveriş caiz olur mu?

Cevab: Caizdir.

28 Şubat 2021 Pazar

Sual: Bir kimse arkadaşı ile ortak araba alsa, arkadaşı hissesine düşen borcu ödemese, diğer ortak mesul ve günahkar mıdır?

Cevab: Ortağının borcuna kefil olmamışsa, değildir.

28 Şubat 2021 Pazar

Sual: Satın aldığımız bir hisse yatırım fonunun sahibi diğer satın aldığı hisselerin yanında bira firmalarının hisselerine de yatırım yapsa, bu fonun kazancı karışık olduğu için darülharpte helal olur mu?

Cevab: Hisse senedi almak, o şirkete ortak olmak demektir. O şirketin yaptığı bütün muamelelere, bütün fiillere, işlediği bütün günahlara hisse sahibi de ortaktır. Sadece içki satmak değil, çünki bira satmak mekruhtur, başka haramlar vardır. Onun için dinini kayıran bir Müslüman, borsadan, hisse senedinden uzak durmalıdır. Altın döviz alabilir. Bankaya para yatırıp faiz almak bu sistemde mübahtır ve borsadan daha tayyiptir.

28 Şubat 2021 Pazar

Sual: Bir müddet memuriyetten açığa alınan kimse, sonra davayı kazansa ve tekrar memuriyete dönse, kendisine bu zaman için ödenen maaş helal olur mu?

Cevab: Kanuni alacaktır. Helaldir

28 Şubat 2021 Pazar

Sual: Bir kimse bahçe mahsulü tatlı badem satsa, tatlıların içine acı badem karışmış olsa, müşteri ne yapabilir?

Cevab: Hata varsa telafi edilir. Müşteri malı; satıcı da parayı iade eder. Veya müşteri isterse satıcı semenden tenzilat yapar.

28 Şubat 2021 Pazar

Sual: El işi dantel örgü gibi şeylerin satılması için bir fiyat ölçüsü var mıdır?

Cevab: Bunların satın alma fiyatı olmaması, satılmasına mâni değildir. Herkes sattığı mala dilediği fiyatı koyabilir. Fiyat, arz ve talebe bağlıdır.

28 Şubat 2021 Pazar

Sual: Karaborsadan alışveriş yapmak caiz midir?

Cevab: Caizdir. Karaborsacılık yapmak caiz değildir.

28 Şubat 2021 Pazar

Sual: Birisinin marketten istediğini sana mesela 5 lira taşıma parası ile getiririm demek caiz midir?

Cevab: Caizdir. Vekalet ücretidir.

13 Mart 2021 Cumartesi

Sual: Mamulü satışa koyarken alış fiyatını sorsa, eskiden almış olsa ve alış fiyatıyla satış fiyatı arasındaki fark açık ise, alış fiyatını doğru yazmasa caiz olur mu?

Cevab: Kaç liraya aldıysa onu yazmalıdır veya hiç yazmamalıdır. Yoksa alıcıyı aldatmak olur. Caiz değildir. Müşteri akdi sonradan bozabilir.

13 Mart 2021 Cumartesi

Sual: Kredi ile alınmış bir arabayı, ödediği para ve kalan taksitlerle değil de, piyasa fiyatıyla birine satmak caiz midir?

Cevab: Kredi ile araba almak caiz değil ise de, alınca mülkü olur ve dilediği fiyata satar. Kalan borç, arabayı satanın borcudur. İsterse alıcı da bunu üstlenebilir. Bu takdirde o taksitler fiyata dahil olur.

29 Mart 2021 Pazartesi

Sual: Borsadaki kaldıraçlı işlem caiz midir?

Cevab: Anlaşıldığı kadarıyla eldeki sermayeyi 1-100 arası bir kat seçip o kat ile çarparak o borsa üzerinde katlı parayla işlem yapıyor. Ona göre kâr-zarar elde ediyor. Mesela 1 TL var x 50 kaldıraç seçti. Sermayesi farazi de olsa 50 lira oldu. Bu mal yüzde on zarar etti. Zararı 5 liradır. Halbuki 1 lira ile girmişti. Daha açık söylemek gerekirse, bir kimse, 1 gram altın almak istiyor. Altının artacağına inanıyor. Bir başkası, mesela kuyumcu, sen bir gram altın fiyatı olan mesela 430 lirayı bana ver; ben sana 10 gram altın satayım; istediğin zaman satarsın, diyor. 430 lirayı veriyor; kuyumcu 4300 liralık altın alıyor ve saklıyor. Sonra altının fiyatı 450 lira olursa, gram başına 20 lira kâr var. 10 gram aldığı için, kârı 200 liradır. Ama altın 410 liraya düşerse, gramda 20 lira, totalde 200 lira kaybeder. Bunu niye yapar? Her alışverişten ayrıca muayyen bir yüzde veya maktu komisyon alır. Kendi komisyonunu arttırmak için alır. Çok firma bu aldığı meblağ için ayrıca aradaki farkı günlük faizle çarparak faiz işletir. Yukarıdaki misalde 9 gram altın bedeline faiz işletir. Netice itibariyle, bu muamele şer’î kaidelere uygun değildir. Kuyumcuyu vekil edip 1 gr altın alması caizdir. Ama farazi olarak altın almaya vekil etmesi caiz değildir. Kuyumcu altını hakikaten almışsa, bu altın alma emrini verenindir. Ama kaldıraçta öyle değildir; kuyumcuya ait olmaya devam ediyor. Bu ise, farazi bir mal üzerinden para kazanmaya çalışmaktır ki, garer (belirsizlik) vardır. Garer bulunan satış caiz olmaz. Kuyumcunun bu meblağa faiz tatbiki de caiz olmaz. Hâsılı, kaldıraç sistemi caiz değildir.

29 Mart 2021 Pazartesi

Sual: Marketten tavuk eti aldım ve eve gelince poşetinin açık olduğunu fark ettim. Markete götürüp yenisi ile değiştirdiler. Ancak yenisinin gramının çok az farklı olduğunu söylediler ben de kabul ettim. Caiz midir?

Cevab: Caizdir. Rıza vardır.

3 Nisan 2021 Cumartesi

Sual: Kazancının tamamı haram olan birine bunu bildiğimiz halde meşru bir iş yaparak onun parasını almak caiz midir?

Cevab: Kazancının tamamının haram olduğu kati biliniyorsa bununla muamele yapmak caiz değildir

3 Nisan 2021 Cumartesi

Sual: Zeyd 100 euro verip, 200 dolar alarak her ay 10 dolar geri ödemek üzere Amr’a borç verebilir mi?

Cevab: Karz akdi sırasında tarih kesmek mahzurludur. 100 euro verip 200 dolar istemek caizdir.

22 Nisan 2021 Perşembe

Sual: Bir anne oğluna sen 250 lira ver, ben de 250 lira vereyim, bir süpürge alalım dese, oğlan da, bu parayı alıp, kendi parasından süpürgeyi alsa caiz midir?

Cevab: Evet. Annenin rızası var kabul edilir.

22 Nisan 2021 Perşembe

Sual: Altın ve gümüşün birbiriyle mübadelesinde bir ölçü var mıdır?

Cevab: Her ne kadar şer’î mikyaslarda 1 gram altın 7 gram gümüşe denk ise de, altını gümüşle değiştirirken, ağırlıklarının müsavi olması lazım değildir. İkisinin de peşin olması lazımdır.

22 Nisan 2021 Perşembe

Sual: İnternetten toplu sipariş verilse, siparişteki peynirden fiyatı biraz daha fazla olan bir peynir gelse, aranıp söylense, fakat 1 haftadır gelip almasalar, ne lazım gelir?

Cevab: İster akdi bozar, malı iade edersiniz. İster farkını verip fazlalığı kabul edersiniz.

4 Mayıs 2021 Salı

Sual: İnternetten un alınsa, farklı mamul gelse, ücret iadesi yapsalar, fakat almaya gelmeseler ne yapmak lazım gelir?

Cevab: İster bekletilir. İsterse kullanılır veya fakire verilir; gelirlerse fiyatı ödenir.

4 Mayıs 2021 Salı

Sual: Yap işlet devret modeli şeriata uygun mudur?

Cevab: Firma aldığı işi kendi malıyla tamamlar. Sonra bunu muayyen zaman işletir. Zaman dolunca devreder. İşin bir bedeli olmalıdır. Bu bedel, hükümetin firmaya borcudur. Firmanın bu alacağını tesisi kiralayarak karşılaması caizdir. Alacağı bitince de sahibine devreder, yani kiracılığı biter. Ancak bir satış akdinde, malı imal edene kiralamak şartı koşulursa akit Hanefî’de fasit olur.

4 Mayıs 2021 Salı

Sual: Alkollü içki fabrikalarından çıkan üzüm küspesini alıp hayvan yemi olarak satmak caiz midir?

Cevab: Mahzuru yoktur.

28 Mayıs 2021 Cuma

Sual: Toptancı tüccar, çiftçiye muayyen tarihe mal siparişi verse, kapora da verse, çiftçi gününe malı yetiştirse, tüccar almaktan vazgeçse, önden verdiği kapora iade edilir mi?

Cevab: Bu bir selem satışıdır. Satış akdinden tek taraflı vazgeçilemez. Aksi takdirde toplanan mal ortada kaldığı için çiftçi çok ucuza acil başka tüccar bulmak veya malı atmak mecburiyetinde kalacaktır.

31 Mayıs 2021 Pazartesi

Sual: Banka, alışveriş mukabilinde puan verse, helal midir?

Cevab: Şartlı havale caizdir. Puan ve para helaldir.

4 Haziran 2021 Cuma

Sual: Bir kimse arabasını satsa, ama resmi muamele yapmasa, sonra arabayı alanın trafik cezaları arabayı satana tahakkuk etse, o da müşteriyi bulamasa, araba üzerine haciz koydurup bu cezaları ödeyebilir mi?

Cevab: Resmi muamele yaptırmamak kabahattir. Ama bu arabanın mülkiyetinin müşteriye geçmesine mani değildir. Cezalar da müşteriye aittir. Cebri icra yoluyla arabayı haczettirip cezalar buradan ödetilebilir.

13 Haziran 2021 Pazar

Sual: Babam ile amcam ortak arsa aldı. Üzerine iki kısımlı tek katlı bir ev yaptılar. Bilahare babam üst kata bir daire yaptı. Amcam da onun üstüne bir kat yaptı. Toplam 1 giriş 2 normal olmak üzere 3 katlı bir bina oldu. Sonra babam girişteki hissesini amcama sattı. Şimdi ev eskidi. Babam ve amcam evi satmak istiyor. Satış olursa, arsa payına göre mi, binaya göre mi paylaşılır?

Cevab: Arsada ikisi müsavi ortaktır. Bunun dışında binada müsavi olmayan ortaktır. Satıldığı zaman, amcanın iki dairesi olduğu için binadan dolayı biraz daha fazla alması hakkıdır. Satış bedeli rıza ile paylaşılabilir. Değilse, bilirkişi arsaya ve binalara fiyat biçer. Ona göre paylaşılır. Ev olmasaydı veya yıkılmış olsaydı; arsaya verilen para müsavi olarak ikiye bölünürdü.

5 Temmuz 2021 Pazartesi

Sual: Hanefi mezhebinde mutlak mukayyede hamledilemeyeceğine göre takyid ve tahsis nasıl yapılır?

Cevab: Zaruret olmadıkça mutlak mukayyede hamledilmez. Bana bir at deyince, o da herhangi bir at alsa, müvekkil benim maksadım siyah arap atı idi deyip mebiyi reddedemez. Yemin kefaretinde rakabe azadı vardır. Herhangi bir rakabeyi azat etse caizdir. Ama katlde mümin rakabe azatlanacaktır. Orada mutlak takyit edilmiştir. Mukayyed delil, mutlak delili hep tahsis ve takyid eder. Tearuz varsa, tercih, telif, sukut gibi tearuz ahkâmına riayet edilir. Takyid, hükmün kendinde değilse, yani sebebinde ise, illetinde ise veya şartında ise, mutlak mukayyede hamledilmez. Her biri ile ayrı ayrı amel etmek lazım gelir. Mesela “Her hür ve köle için fıtır sadakası vardır” hadis-i şeriftir. Bir de “Her hür ve müslümanlardan olan köle için fıtır sadakası vardır” hadis-i şerifi vardır. Burada mutlak mukayyede hamlolunmuyor. Hem müslüman olan köle için; hem de müslüman olmayan köle için fıtır sadakası verilir. İlk hadiste fıtır sadakasının vücubu müslüman olup olmamakla mukayyed değildir. İkinci hadiste ise müslümanlardan köle demesi bir sebebe mebnidir. Böyle olunca mutlak mukayyede hamlolunmaz. Her iki cins köle için fıtır sadakası verilmesinde tezat yoktur. Şâfiî’de bu da yoktur. Her zaman mutlak mukayyede hamlolunur.

5 Temmuz 2021 Pazartesi

Sual: Bir kırtasiyede satranç da satılsa, burada çalışanın aldığı para helal olur mu?

Cevab: Olur. Satranç satmak caizdir. Oynamak başkadır.

20 Temmuz 2021 Salı

Sual: Lgbt’ye destek vasfında mamuller satan yerlerden alışveriş etmek caiz midir?

Cevab: Caizdir. Ne sattığı sizi alakadar etmez.

20 Temmuz 2021 Salı

Sual: Fıkıh kitaplarında geçen bina ve ağaçların menkul kabul edilmesinin sebebi nedir?

Cevab: Nakledilebildiği için menkul kabul edilir. Bunlar üzerinde ayrıca müstakil muamele yapılabilir. Bu ekonomik hayatı kolaylaştırır. Bina ve ağaçlar, üzerinde bulunduğu arazi ile beraber ele alınırsa, gayrı menkul sayılır.

28 Temmuz 2021 Çarşamba

Sual: Bir mağazada müşteri bir malı yanlışlıkla kırsa, sonra kırdığını ödese, fakat kırdığı malı almasa, daha sonra aynı ürünü dükkân sahibi firmaya iade edip iade ücreti alsa, tekrar bu maldan para kazanması caiz midir?

Cevab: O parayı müşteriye öder.

5 Ağustos 2021 Perşembe

Sual: Alışveriş yaparken malın maliyet ve alış fiyatlarını söylemek mecburi midir?

Cevab: Hayır. Söylenirse murabaha satışı denir ve söylenen mikdarın doğru olması icap eder. Aksi takdirde söylenen ile maliyet arasındaki fark muayyen ve makul bir nispetten fazla ise müşterinin akdi bozma hakkı vardır.

16 Ağustos 2021 Pazartesi

Sual: Varant caiz midir?

Cevab: Varant usulünde, yatırım enstrümanları vardır. Bunlar belli bir hisse senedinin, endeksin ya da pamuk, petrol, altın, gümüş gibi emtiaların fiyatlarına göre artıp azalmaktadır. Artış azalış oranları hisse senedine göre çok daha fazladır. Hisse senedi bir günde en fazla %10 yükselirken, varantlar %300-400 gibi yükselişler yapabilmektedir. Tabii ki aynı şekilde düşüş riski de hisse senedine göre çok daha fazladır. Alım ve satım varantı diye iki türlüdür. Alım varantları, bu varantın dayanak varlığı olan hissenin ya da petrolün fiyatıyla doğru nispette iken, satım varantları ise ters nispetlidir. Misal, petrol satım varantı almışsa, petrolün düşmesini ister ki varantı yükselsin. Fakat bu varantların vadesi de bulunmaktadır. O vadenin sonunda, dayanak varlık olan hisse ya da petrol fiyatı başta hedeflenen fiyata ulaşmamışsa, varantın değerinin sıfırlanma hâli bahis mevzuudur. Ama daha ziyade vadenin sonu beklenmeden hisse senetleri gibi gün içinde alınıp satılmaktadır. Hisse senedinden farkı, vadesinin bulunmasıdır. Hisse senedi alıp satmak için söylenen her şey burada da caridir. Bunda garer bulunan satışlar da vardır. Bu sebeple ancak darülharbde cevaz verilebilir.

29 Ağustos 2021 Pazar

Sual: Kuyumcuya 9 çeyrek satsa, 7 bin lira tutsa; henüz parasını almadan zevcesi bir bilezik beğense, 14 ayar olarak bedeli 2 bin lira tutsa, kuyumcu da kalan 5000 lirayı teslim etse caiz midir?

Cevab: Para ile altın satışında ikisinden biri teslim edilmelidir. Çeyrek kuyumcuya teslim edilmişse, caiz olur

10 Ekim 2021 Pazar

Sual: Şapka satışı da yapılan konfeksiyoncuda çalışmak caiz midir?

Cevab: Caizdir.

10 Ekim 2021 Pazar

Sual: Satıcı sattığı malın kusurunu bilmese dahi sattığı maldaki kusurlardan mesul müdür?

Cevab: Evet. Ayıp muhayyerliği vardır. Alıcı geri verebilir.

10 Ekim 2021 Pazar

Sual: Şehirlerarası otobüs bileti satmakta mahzur var mıdır?

Cevab: Caizdir. Malını satan veya kiralayan kimse, sattığı veya kiralığı kimsenin ne yapacağından, malı nasıl kullanacağından mesul değildir.

10 Ekim 2021 Pazar

Sual: Mesken satın almak için kredi çeken, bir problemden dolayı satış olmasa, krediyi iade etse, masrafını karşı taraftan isteyebilir mi?

Cevab: Bu karşı tarafın borcu değildir.

17 Ekim 2021 Pazar