Kadın olsun, erkek olsun, altın ve gümüş kap ile yemek, içmek, kullanmak tahrimen mekruhtur. Altın ve gümüş kaşık, saat, kalem, abdest ibriği, bıçak, sandalye ve benzeri şeyleri kullanmak da böyledir. Bunları kendi bedeni için kullanmayıp, başka yerde kullanmaları câiz olur. Meselâ yağı, balı gümüş bıçakla ekmeğe sürmek ve bu ekmeği eli ile yemek câizdir. Altın kaptaki ilacı başına dökmek câiz değildir. Fakat buradan eline döküp, elindekini başına sürmek câizdir. Fakat suyu ve ilacı kullanmak için, önceden bu kaplara koymak câiz değildir.
Gümüş tastan çorbayı tahta kaşıkla alıp yemek câiz olmaz. Çünki tas, zaten kaşıkla kullanılır. Gümüş tüpdeki merhemi ele sıkıp, el ile başa sürmek de böyledir. İbrikteki suyu ele döküp, yüzü yıkamak da böyledir. Altın ve gümüş tepsi ve çay kaşığının da böyle olduğu anlaşılıyor.
İbni Âbidîn hazretleri hazar ve ibahe bahsinin sonunda diyor ki, Bazı yerleri altın ve gümüş ile kaplı eşyâyı, kaplı yerlerine temâs etmeden kullanmak câizdir. O halde gümüş kaplama ise buralara değmeden kullanılabileceği anlaşılıyor. Ancak bu tepsi gümüş veya gümüş kaplama ise süs olarak evde bulundurulabilir.

İmam Münâvî taylasan için der ki: “Bunu giymek ittifakla mendûbdur. Bilhassa namaz, Cuma ve Bayram için ve toplantılarda mendub olması kuvvetlenir. Taylasan giymeye takannu’ da denir. Hadis-i şerifte ‘Takannu’ peygamberlerin ahlâkındandır’ buyuruldu. Bir başkasında da ‘Ancak sözünde ve işinde hikmeti istikmâl etmiş kimse tekannu eder’ buyuruldu. Taylasanda iç ve dışı ıslah gibi büyük fâideler vardır. Allah’dan hayâ etmeyi ve ondan korkmayı gösterir. Zira korkan kaçak kölenin şanı, başını perdelemektir. Taylasanın bir faydası da küfrü toplayıp at­masıdır. Çünkü o yüzün çoğunu örter, böylece kulun himmetini top­lar ve kalbini Rabbiyle birlikte hâzır kılar. Dış âzâları da muhalefetten ve nefsânî şehvetlerden korunur. Bundan dolayı derler ki: Taylasan halvet-i sugrâdır (küçük halvettir). İbni Hacer el-Heytemî der ki, tekannu sarığı kirlenmekten korur. Peygamberimiz aleyhisselam hicrete evine taylasan giyinmiş olarak çıktı. Nitekim hicrette gizlenmek zarureti vardır. Hatta İbni Abdisselâm der ki, taylasan bir kavmin sünneti ise, bunu terk etmek mekruh olur.”

Taylasan Hicaz’dan Mağrib’e, oradan da Endülüs’e yayılmıştır. Hala Fas ve Cezayir’de giyilir. Avrupa’ya buradan geçmiş, burada çok tutulmuştur. Keşişler tarafından hâlâ giyilir. Görülüyor ki kapişonlu veya kukuletalı elbiseleri giymek keşişlere benzemek kasdı olmadıkça mahzurlu değildir.

Azami haftada bir defa el ve ayak tırnaklarını kesmek sünnettir. Cuma günleri tırnak kesmek müstehab ise de, uzamışsa bu güne tehir etmek mekruh olur. Bazen bir haftadan evvel kesmek gerekebilir. Her hafta gusl etmeli, tırnak kesmeli, bıyık kırkmalı, kasık ve koltuk altı traşı olmalıdır. Kırk günü geçirenin özrü, kabul edilmez, vaîde müstehak olur. Yani günahtır. Kesilen tırnakları gömmek iyidir. Basılmayacak bir yere de serpilebilir. Bir torba içinde taşa bağlayıp denize atmak da olur. Çöpe atmak câizdir. Umumi yol ve meydanlara serpmek de çiğnenmesine veya cinlerin eline geçip büyü yapılmasına sebebiyet vereceğinden doğru olmaz. Helâya, lavaboya atmak mekruhtur. Yakmak âlimlerin çoğuna göre doğru değildir. Tırnak kestikten sonra hemen eller yıkanmalıdır. Tırnaklarını kesen, eğer yıkamadan vücudun bir yerini kaşırsa, bunun baras (alaca) hastalığına sebep olacağı bazı kitaplarda bildirilmiştir. Tırnaklarını sırayla kesmek sünnete muhaliftir. Rivayete göre Hazret-i Peygamber önceleri tırnaklarını sırasıyla keserdi. Bir Yahudi çocuğu bunu görüp, biz de böyle keseriz deyince, Yahudilere muhalefet için sıralı kesmeyi terk etti. Tırnak kesmenin usulü hakkında iki kavil vardır. Evvela sağ elin işaret parmağından başlanıp sırasıyla orta, yüzük ve serçe parmağı kesilir, sonra sol elin serçe, yüzük, orta, işaret ve başparmak kesilir, daha sonra sağ elin başparmağı kesilir. Ayak parmaklarında ise sağ ayağın küçük parmağından başlanıp, sol ayağın küçük parmağında bitirilir (İhyâ). Büyüklerimiz bu şekilde tırnak keserdi. İkinci usul de şöyledir: Önce sağ elin serçe, orta ve başparmakları, sonra yüzük ve işaret parmakları kesilir. Daha sonra da sol elin serçe, orta ve başparmakları, sonra yüzük ve işaret parmakları kesilir. Ayak parmaklarının tırnakları da aynı sıra ile kesilir (Cevâhir). Eller her zaman ayaklardan önce kesilir. (Şir’atü’l-İslâm)

Bazı âlimlere göre yalnızken de avret yerini örtmek gerekir. Bazılarına göre gerekmez. Bazılarına göre ise küçük banyo veya duşakabin gibi dar yerlerde gerekmez. Bunun ölçüsü iki kollarını açtıkları zaman banyonun, duşakabinin iki duvarına değiyorsa orası küçüktür. Bu fetvalar Kınye'de ve İbni Abidinde geçiyor. Hindiye'de ise pekçok kitaptan alarak çıplak kalınan odanın 5 arşın veya 10 arşın olması halinde çıplak bulunmanın mahzuru olmadığı yazılıdır. İki kol meselesi bu mesafeyi bulmak içindir. Bazı âlimlere göre yıkanılan yer böyle küçük olmasa da çıplak yıkanmak câizdir.

Cenâze ile çiçek ve çelenk götürmek, bunları mezâr üstüne koymak, mâtem alâmetleri taşımak, yakaya rozet, resim gibi şeyler takmak, gayrımüslimlerin âdetidir. Müslümanların bunları yapması câiz değildir. İbni Mâce’nin bildirdiği hadîs-i şerîfte, “Cenâzeyi yüksek sesle ve ateş, ışık ve başka şeyler taşıyarak götürmeyiniz!” buyuruldu. Ölü için sessiz ağlamak câizdir. Yüksek sesle ağlamak, mâtem tutmak, siyah elbise giymek, siyah perdeler ve rozetler, işaretler asmak, mâtem işâretleri, resmini taşımak câiz değildir. Hazânetü’r-Rivâyât’ta diyor ki, “Cenâzeye ve cenâze çıkan yere siyâh örtmek ve siyâh giyinmek câiz değildir.” Siyah elbise giyinmek sünnettir. Başka zaman siyah giyinmeyip, yalnızca ölüye mâtem saikiyle siyah giyinmenin câiz olmadığı buradan anlaşılmaktadır. Ancak kocası ölen kadının ıddet zamanı olan dört ay on gün için mâtem tutması sünnettir. Bu zamanda mücevher takmaz, süslenmez. İbni Abidin, kocası ölmüş kadının bu zaman zarfında siyah elbise giymesinin dört mezhebde de câiz olduğunu söylemektedir.

İbni Abidin der ki: Kadınların kaşlarını yolarak inceltmeleri mekruhtur. Nitekim hadis-i şerifte buyuruldu ki: "Saç ekleyene, ekletene, ben yapana, yaptırana, dişlerinin basını inceltene, buna razı olana, yüzünden tüyleri aldırana, yüzündeki tüyler aldırıldığı takdirde buna rıza gösterene Allah lanet etmiştir.". Kadın, eğer yabancı erkeklere güzel görünsün diye yüzündeki tüyleri yolarsa, bu hadis-i şerifin şümulüne girer. Aksi takdirde eğer yüzünde kocasının nefretini gerektiren tüy varsa onu izâle etmek, sıyırmak câizdir. Hatta kadın, yüzünde sakal veya bıyık biterse, onu sıyırması câiz, hatta müstehabdır. Erkek için muhanneslere (kadın gibi giyinen ve davrananlara) benzetmeden, kaşlarını, kirpiklerini ve yüzündeki tüyleri almakta herhangi bir beis yoktur.

Harem-selâmlık geleneği İslâmiyetin başından beri vardır. “Kadınlara bir şey soracağınız, onlardan bir şey isteyeceğiz zaman, perdenin arkasından söyleyin. Bu onların ve sizin kalbiniz için daha temizdir” meâlindeki Ahzâb sûresinin 53. âyet-i kerimesine dayandırmışlardır. Hicab âyeti de denilen bu âyet-i kerime nâzil olduktan sonra Hazret-i Peygamber zaruret olmadan hanımlarla konuşmamış, onlarla bir arada oturmamıştır. Bundan sonra da Müslümanlar evlerinde harem-selâmlık tatbikatını devam ettirmiştir. Harem, yabancı erkeklerin giremeyeceği bir yerdir. Rahat hareket etmelerine, başı açık dolaşabilmelerine, sere serpe oturmalarına imkân verdiğinden dolayı hanımlar tarafından da hüsnü kabul görmüş ve benimsenmiştir.

Namazlarda erkeklerin takke takması sünnet, terki mekruhtur. Sarık sarmak ise müstehabdır. Hadis-i şerifte “Sarık ile kılınan namaz, sarıksız kılınan namazdan yetmiş kat daha sevabdır” buyurulmuştur. Sarık sarma imkânı varken sarmazsa, müstehabdan mahrum kalır. Fitne çıkmaması için evde kılarken sarılabilir. Dışarıda özür sebebiyle saramazsa, takke sarık yerine geçer (Buğyetü'l-Müsterşidîn). Sarığın şekli hakkında çeşitli rivayetler vardır. Beyaz, yeşil veya siyah olması müstehabdır. Bir buçuk metre uzunluğunda bir karış eninde beyaz bir tülbend bezi sarık olabilir. Ayakta, kıbleye karşı, sağdan sola doğru sarmak, sararken salavat getirmek, omuzların arasına bir karış ucunu sarkıtmak edebdendir. Takkenin ve kefiye gibi bir örtünün üzerine sarılır. Açık başa sarık sarıp, başın üstünü açık bırakmak mekruhtur. Tevsîm, yani sarığın ucunu arkadan iki kürek kemiğinin arasına sarkıtmak da müstehabdır. Bunun ölçüsü ve şekli hakkında ulemâ farklı bildirdi. İki buçuk karış olması meşhurdur. Âlimler uzun, avam daha kısa uzatır denilmiştir. Hazret-i Peygamber’in tevsîm yapmadan sarık sardığı da nakledilmiştir. (Berika-Hayâ bahsi)

İpekli elbise giymek Müslüman erkeğe câiz değildir. Elbiseye bağlı ortalama bir adamın sıkı bitişik olmayan dört parmağının kalınlığı kadar ipek şeritler erkeğe câizdir. Kravat, takke gibi müstakil bir elbise değildir, şerit hükmündedir. Çünki elbiseye tâbidir.

Bıyığın kısaltılması mı, yoksa tıraş edilmesi mi sünnettir meselesi ihtilâflıdır. Müteahhirîn ulemâsından bazılarına göre mezhebin görüşü, kısaltılması istikametindedir. Bedâyi sahibi, "Sahih olan budur." demiş; Tahâvî; "Kısaltmak iyidir, tıraş etmekse daha iyidir" ifadesini kullanmıştır. Nehr ise bunu üç imama nisbet eder. Feth sahibi diyor ki: “Kısaltmanın tefsiri, bıyıkların dudak kenarlarından alarak kısaltmasını temin etmektir.” Hidâye sahibinin sözüne göre ise, bıyıklarını dudakları hizasında bırakmaktır. Bıyıkların iki ucuna gelince: Bazılarına göre bunlar bıyıktan, bazılarına göre sakaldandır. Bu takdirde onları terk etmekte (salıverip uzatmakta) beis yoktur, diyenler olmuş; mekruh olduğunu söyleyenler de bulunmuştur. Çünki bunda Ehl-i Kitab'a benzemek vardır. Bu söz doğru olmaya lâyıktır. Bahr sahibi Tahâvi'nin söylediğini tercih etmiştir. (İbni Abidin-Hacda Cinâyetler bahsi) Böyle olmakla beraber bıyıktan dudağın en yüksek kenarına eşit olacak kadar kesmek icmâ ile sünnettir. Şu halde bıyık kazımak bid’atdir. (İbni Abidin-Cuma Namazı Bahsi)

Bıyığı kazımak değil, kırkarak kısaltmanın sünnet olduğuna binaen, fıkıh kitaplarında bıyığın altındaki yerinin yıkanması; harbde gâziler için bıyığın uzatılmasının düşmanın gözünde heybetli görünmeye sebep olduğu için mendub olduğu, bıyık yağlamanın müstehab olduğu, birinin bıyığını kesenin diyet ödeceği gibi hükümler yer alır.

Sakalı kesmek, “Kim kendisini bir kavme benzetirse, ondandır” hadis-i şerifine de girmez. Bu hadis-i şerif, iman ve ibadette benzemeye dairdir. İmansızlıkta benzemek küfrdür. Nitekim fıkıh kitaplarında yazdığı üzere, benzemek iki türlüdür: İbadette ve âdette. İbadette benzemek bile her zaman mekruh değildir. Namazda sallanmak mekruhtur. Namazda mushaftan okumak mekruhtur; haram bile değildir. “Sizin orucunuzla Yahudilerin orucu arasındaki fark sahur yemeğidir” buyurulduğu halde, sahur yemeği yememek mekruh değildir. Âdette gayrı müslimlere benzemek ise, teşebbüh (benzeme) kastı varsa mekruhtur. Şu halde gayrı müslimlere teşebbüh için sakalını kesen mekruh işlemiş olur. Bugün ise teşebbüh olmaktan çıkmıştır. Ehl-i kitap da, ateistler de, komünistler de sakal bırakmaktadır. Sakal, Müslümanlık şiarı ve alameti olmaktan çıkmıştır. Haç ve şapka gibi küfr alameti de değildir ki, alâmetlikten çıksa bile tatbikine devam edilmek icap etsin.

Sakalı kesmek, tağyir-i hilkat, yani yaratılışı değiştirmek de değildir. Çünki kesilen sakal yeniden çıkmaktadır. Şu halde boyamak da tağyir olmalı; ucundan almak da tağyir sayılmalıdır.

Sünnet ya ezan, ikamet, itikaf, beş vakit namazın sünnetleri gibi ibadettedir; yani sünnet-i hüdâdır. Ya da Resulullah’ın oturup kalkmasına, giyinmesine dair sünnet-i zevaiddir. Sünnet-i hüdânın devamlı terki mekruhtur. Sünnet-i zevâidin terki mekruh değildir. Bu bütün fıkıh kitaplarında, ezcümle İbni Abidin’de musarrahtır, açıkça yazılıdır. Sakalın sünnet-i zevâid olduğu da çok bellidir. Ama sahabe arasında icma-i amelî ve örf olmuştur. Yani sahabenin hepsi sakallıdır. Bu sebeple fıkıh kitapları sakalı bir kabzadan kısa yapmak mekruh demiştir. Fıkıh kitaplarında geçen “Sakalın bir kabzadan azını kesmeye kimse mübah dememiştir” sözü, haramlığı göstermez. Çünki bir şey mübah değilse, ya haramdır, ya mekruhtur, ya isâettir. Örfe aykırı hareket etmek mekruhtur. Herkesin sakallı olduğu bir cemiyette sakalını kesenin imamlığı da, şahitliği de muteber değildir. Örfe dair hüküm, başka örf ile değişir. Nitekim İmam Ebu Yusuf’un buna dair kavli çok açıktır. Hadis-i şerifte hacim ve ağırlıkla ölçülüp satılması icap eden şeylerin, örf değiştiği için, ağırlık ve adetle ölçülüp satılmasına cevaz vermiştir.

Berîka'da bedenin afetleri kısmında diyor ki: "İbn Ömer radiyallahu anhüma dedi ki; sakalını boyamak müstehab olur, ancak beldesinin âdeti boyamayı terk etmiş ise ne âlâ. Feyz'de de böyle anlatılmıştır." Sakal boyamak suretiyle müşriklere veya ehl-i kitaba muhalefet etmek hadîs-i şerif ile emrolunduğu halde, sahabe-i güzinin bir kısmı boyadı; çoğu boyamadı. Bu sebeple amelî örf olmadı. Fıkıh kitapları da sakalı boyamayı terk etmeye mekruh demedi. Sakalı uzatmanın da bundan bir farkı yoktur. O zaman örf idi, kesmek mekruh olurdu; şimdi ise örf olmaktan çıkmıştır, kesmek mekruh olmaz.

Fıkıh kitaplarından anlaşılan, bugün gayrı müslimlere, kadınlara, muhanneslere benzemek kastı olmadan sakalını kesmek mekruh değildir. Hatta din düşmanlarından zarar görmemek, nafakasını kazanabilmek gibi sebeplerle kesmesi lazım bile olur. Nitekim son devir âriflerinin, âlimlerinin talebeleri ve müridleri arasında sakallı olanlar da vardı, olmayanlar da vardı. Bunlara sakal bırakmayı emretmediler. Hatta memur olup da sakal bırakanları ikaz ettiler. Sünneti beğenmemek, tahkir etmek küfrdür. Bir kabzadan az sakal bırakıp da sünneti ifa ettiğini zannetmek de, bidat olup, tahrimen mekruhtur. Sakal kesen Müslümanları da fena bilmek kibir ve ucb olup, daha da kötüdür.

Kadınların erkeğe erkeklerin kadına benzemesinde mutlak kaideler vardır. Kadınların pantolon giymesine kimsenin aldırdığı yoktur. Ama normal karşılandığını söylemek zordur. Bu, cemiyete bir empozenin neticesidir. Örfen de, fizyolojik olarak da erkek kıyafetidir. İsmini bile bir erkekten alır. Örf adetin tatbik edileceği zeminler muayyen ve mahduttur. 

Kadına caizdir.

Hayır. Kadınlara benzemek caiz değildir.

Elbise sayılmaz. Havlu gibi caizdir.

Caiz ise de mecbur kalmadıkça giyilmez.

Dikkat çekici derecede süslü değilse caizdir.

Dinde böyle bir şey yoktur. Tesettür için çarşaf da şart değildir. Osmanlılar zamanında bir kız çocuğu buluğa erdiği zaman çarşafa gireceğinde mevlüt okunup dua edilmesi adetti. Buna mahrama merasimi denirdi. Tıpkı oğlan çocuklarının sünnet cemiyeti gibi kıza hediyeler verilirdi.

Dövme yapmak ve yaptırmak caiz değildir. Çok çirkin görünüyorsa, estetik ameliyat yaptırılabilir.

Mahremi dışındakilere göstermemek şartıyla kadınlara caizdir.

Bugünki cübbeler Resulullah’ın giydiği cüppelerin aynı değildir. Ama el içine çıkarken veya namaz kılarken iç kıyafet olan gömleğin üzerine bir dış kıyafet olarak cübbe, ceket giymek müstehabdır. Öte yandan cübbe alim kıyafetidir. Alim olmadığı halde cüppe giyerek dolaşmak kibre ve müslümanları aldatmaya sebep olur. İmam Şarani hazretleri anlatıyor: “Eski zamanlarda şeyhler, müritlerinin ve talebelerinin cüppe giymelerine izin vermezlerdi. Ancak nefislerini terbiye ettikten sonra kemale geldiklerinde cübbe giymelerine müsaade ederlerdi. İkindi vakti müritlerini çevresine toplar, cübbe giymeyi hak eden müride Fatiha okuyup dualar ettikten sonra diğer müritlerin önünde cübbesini giydirdi. Kemale gelmeden cübbe giyenleri kınarlar, bunları üzerlerinden çıkarmaya davet ederlerdi.” (el-Uhudü’l-Kübr)

Kolları çemrenmiş, yani sıvanmış olarak namaz kılmak mekruhtur. Bazı kitaplarda kısa kollu gömlek de buna kıyas edilmiştir. Sokakta kısa kollu gezmek caizdir. Ama Resulullah hiç kısa kollu giymediği için uzun kollu gömlekle gezmek sünnete uygundur.