Ancak bu, dini bir hüküm değildir; dünyevi bir tespittir. Dünyevi tespitler, bir alim ve veli tarafından da ileri sürülse zamanla değişebilir. Bu sözü söyleyenlerden Seyyid Abdülhakîm Arvasi, latin harfleriyle din kitabı yazılmasını veya milletvekili olunmasını caiz görmemiş; ama talebeleri zamanın ve ihtiyaçların değiştiğini nazara alarak buna cevaz vermiştir. Abdülhakim Efendi’nin bu sözüyle, zamanında sahte kahramanlara ve hamaset edebiyatına aldanan bazılarını tarihi gerçekleri görmek üzere ikaz ettiği bir hakikattir. “İslâmiyet’in en büyük düşmanı İngilizlerdir. Bütün ordusu ile donanması ile müstemlekelerden topladığı sayısız altınları ile hâsılı bütün imparatorluk kuvvetleri ile İslâmiyete yaptığı zarar, ikinci derecede kalmaktadır. Ondan daha korkunç İslâm düşmanı zamanın (1940) hükümetidir. Daha da kötüsü Şemseddin Günaltay gibi din adamlarıdır. Bunların dine ve millete verdiği zarar yanında, İngilizin yaptığı hiç kalır. İngilizler bu memleketi işgal edip müstemleke yapsa, bunların verdiği zararı veremezdi. Zira İngilizler Müslümanlarla uğraşmaz, İslâmiyetle uğraşır. Bunlar, hem Müslümanlarla, hem İslâmiyet ile uğraşıyorlar” buyurdu. Başka bir zaman İngilizler hakkında: “İslâm düşmanı olduğu halde, bilmeksizin İslâm ahlâkına en yakın Avrupalı millet” buyurdular. Müslüman doğup da işi Müslümanlığa düşmanlıkta bitirenlerle kıyaslayıp, bazı Avrupalıların, küfürlerine rağmen insaf gösterdiklerini söylerlerdi.Sağlam karakter kazanmak ve hedefe ulaşmak, maziye yaslanarak mümkün olur. İngilizler, ananelerine gösterdikleri hürmet asyesinde muvaffak olmuşlardır. Bu, İslami bir vasıftır. İslamiyetin hükümlerine uyanlar, ahirette fayadsı olmasa bile, dünyada bunun mükafatını görürler. Bu, değişmez bir hakikattir.

Milletlerarası münasebetler dostluk veya düşmanlığa değil, menfaat üzerine kuruludur. Nitekim 1918’den itibaren İngiliz imparatorluğu zayıfladı; 1945’te ise iyice çözüldü. Öyle ki II. Cihan Harbi’nin galibi olduğu halde, mağlup gibi zarar gördü. Sömürgelerini kaybetti, maddi ve insani kaynaklarını tüketti. Daha sonra Sovyetler, ondan sonra da Almanya İslam düşmanlığında İngiltere’yi kat kat geçmiştir. Şu anda ise Müslümanlara sistemli düşmanlık edenler, global sermayenin bir kısmıdır. Kurmak istedikleri yeni dünya nizamı ile İslamiyet'in (faiz, tesettür gibi) asli prensipleri çatıştığı için böyle bir siyaseti takip etmektedirler. Herkes bilir ki İngiltere'de hükümdar sembolik mevkidedir, icranın içinde değildir. İngiltere’nin siyasetini parlamento ve hükümet kadar, askerler ve hariciyeciler tespit eder. Nitekim 1918-1922 arasında, İngiltere’nin Türkiye siyasetinde hükümet farklı, askerler farklı düşürüyordu, askerlerin dediği oldu. Şu anda İngiltere’nin böyle bir siyaseti olmadığı için, yorgan gitti, kavga bitti hesabı, artık böyle bir düşmanlıktan pratik faydası yoktur. Nitekim yeni Türkiye’nin kurulmasında İngiltere mühim bir rol oynadığı için, 1923’ten beri Türkiye’nin en yakın dostu İngiltere olmuş, en ufak bir kriz yaşanmamıştır. Geçen asırda İngiliz hükümdarları, dünyanın en büyük müslüman devlet hükümdarı olarak görülürdü. Zira en kalabalık müslüman teba, İngiltere’nin hakimiyetinde yaşardı. Bu sebeple İngiliz monarkları, İngiliz hükümetinin aksine umumiyetle Müslümanlara karşı mülayim bir siyaset içinde olmuşlardır.

İnsanlara asgari bir refah ve hürriyet vasatı hasıl edilirse, siyasi ve sosyal müesseseler de sağlıklı ve istikrarlı ise, politika onları enterese etmiyor. Üçüncü dünya ülkelerinde ise politika bir iktidar ve menfaat vasıtasıdır. Nitekim hür dünya seçimlerinde iştirak nispeti, üçüncü dünyaya göre çok düşüktür. Seçimler sessiz sedasız geçer. O gün tatil bile olmaz, insanlar işten dönerken isterse rey verir. Belçika’da bir ara 2 seneye yakın hükümet kurulamadı; ama memleketin istikrarında bir mesele yaşanmadı. Fakir ve problemli memleketlerde politika en mühim otorite ve menfaat vasıtasıdır.

Papa bir siyasi figürdür. Yağmalanan da onun ülkesidir. Roma mukaddes belde değildir. Alman imparatorlarıyla papalar senelerce mücadele etmiştir. Haçlıların İstanbul’u yağmaları dillere destandır.

Kral, kendinden yaşça büyük, iki defa evlenip boşanmış ve eski kocaları hayatta bir Amerikalı kadına aşık oldu. Hükümet, kilisenin başı olan kişiye bu izni vermedi. Bunun üzerine Kral, kalbinin sözünü dinleyip tahttan feragat etti. Ancak işin arkasında başka şeyler vardır. 1930’lu yıllarda Almanya'da yükselen Nazizme paralel olarak İngiltere'de de bu cereyana sempatiyle bakan kişiler vardı. Kral da bunlardan birisiydi. Buna dair yazışmaların ortaya çıkmaması için, Kral, evliliğini bahane ederek tahttan feragat etti.

Aristokratlar her istediğini yapanlar gibi gözüktüğü için, böyle zannedilir. Alt tabakanın ahlaksızlığı onlardan kat kat fazladır, ama göze gözükmez. Tarih, edebiyat, sanat hep cumhuriyetçilerin elinde olduğu için böyle bir imaj uyandırılmıştır. Aristokratlar umumiyetle düzgün, dindar, ahlaklı insanlardır. Sanatı, ilmi himaye ederler, fakirlere, muhtaçlara yardım ederler. Dünyada sanat ve hayır namına ne varsa, aristokratlar sayesindedir.

Londra belediye reisinden sonra, geçenlerde İskoçya başvekili olarak Müslüman bir Pakistanlı seçildi. Buna, Müslümanların Avrupa’da güçlendiği manası yüklemek mübalağa olur. İngiltere imparatorluk mirasına sahip çıkan bir memlekettir. Çok sayıda Müslüman yaşamaktadır. Demokrasinin beşiğidir ve insan haklarına saygı gösterilir. Ayrıca bunu göstermeye çalışır, demokrasi ve eşitlik mesajı vermeye çalışır. İkincisi Müslümanlar azınlık oldukları için daha çok mücadele ediyorlar, daha hırsla çalışıyorlar, politikaya giriyorlar ve muvaffak oluyorlar. İngilizler umumiyetle depolitizedir. Kaldı ki bu idarecilerin Müslümanlığı da sözdedir ve görünüştedir.

Hristiyanlık dünyayı reddediyordu, ama dini temsil eden kilise, dünyevi idi. Halk buna reaksiyon olarak dinden uzaklaştı. Avrupa zamanla zenginleşti. Ahlaki ananeler her yerde farklıdır. Avrupa ahlaksız değil, kendine mahsus ahlak telakkilerine sahiptir. Avrupa çok harb acısı yaşadı. Sulhun kıymetini anladı. Bir de harb artık profesyonel iş haline geldi.    

Avrupa’da arazi ve soyluluk unvanı en büyük erkek evlada intikal eder. Erkek evlad yoksa, en yakın erkeğe intikal eder. Bu, servetin bölünmemesi neticesini doğurmuştur. Şarkta ise aksi olmuştur.

Umumiyetle ihtiyarlar, iş garantisi, ortalama maişet, bedava gaz, elektrik, su ve istikrarlı asayiş sebebiyle hasretle arıyorlar. Gençlerin böyle bir tecrübesi olmadığı için yüzlerini garba çevirmiş vaziyettedir. Orta yaşlılar ise temkinlidir.

Devir değiştikçe eski hayatı sürdürmek zorlaşır ve çok masraflı hale gelir. Büyük evler, araziler, hizmetçiler, eşyalar insana yük olur. Aynı şey Türkiye'de de yaşanmıştır.

Batı Avrupa'da da çok yıkıcı harbler oldu, ama Haçlılar, Moğollar ve Timur gibi istilalara uğramadı. Bu sebeple Avrupa zenginliklerini, doğu medeniyetleri gibi biteviye kaybetmek şöyle dursun, keşifler yoluyla daha da zenginleşti ve nüfusu arttı. Büyük başın büyük derdi olur derler. Batı Avrupa’nın mesahası, dünyanın her yerinden daha küçüktür. Bu da idare etmeyi kolaylaştırmıştır. Doğu memleketleri böyle değildir.

Ortaçağ başlarına kadar Germenler ve Slavlar göçebeydi. Bunun haricinde Çingeneler hep göçebe olmuştur. 

Materyalizmin ve kapitalizmin merkezi olan Avrupa için bu iddia belki doğrudur. Ama Hıristiyanlık dünyası Avrupa’dan ibaret değildir. Hristiyanlardaki dindarlık nisbeti hakkında kime ve neye hizmet ettiği bilinmeyen istatistiki haberlere itimat edilmez. Tarih içinde uğradığı dejenerasyon sebebiyle pek ruha hitap etmemesi, bazı Hristiyanları yeni arayışlara sevk etse de kendisini Hristiyan olarak tarif edenlerin sayısı hiç de az değildir. Dünya müslümanlarının haline bakınca, bugünki Hıristiyanların Müslüman olması neredeyse imkânsız gözüküyor. Herkesin bu din hakkında doğru malumata ve kanaate sahip olması beklenmez. Müslüman olanlara bakılınca, ya hakiki ve iyi ahlaklı bir müslümanla tanışıp arkadaşlık ettiği veya entelektüel olup Hazreti peygamberin ve arkadaşlarının hayatını sahih kaynaklardan tetkik ettiği görülür. Avrupa’nın dine ehemmiyet vermediği için geliştiğini ve refah seviyesi yükseldiğini söyleyenler, umumiyetle ekonomi, tarih ve sosyoloji bilmeyen kişilerdir.

Batı denince umumiyetle Rönesans, Aydınlanma Çağı, sanayi inkılabı tesiriyle ve kapitalist Protestan ahlakıyla mezcedilmiş 18. 19. ve 20. Asır Avrupası kastediliyor. Bunların iştah kabartan zenginliği, sanatta kültürde, ferdi hürriyetlerde, ilim ve fendeki parlaklığı insanları kıskandırıyor. Buna mukabil sömürgeciliği de nefret uyandırıyor. Hepsi harmanlanınca şarkta ve bilhassa Türkiye’de negatif “Batı” mefhumu hasıl olmuştur. İyi ve kötü izafi olduğu gibi, böyle mevzularda tamim (genelleme) yapmak da doğru değildir. Batı dediğiniz mefhum insanlığa çok şeyler katmıştır. Bugün beğenilen, arzulanan pek çok değer onlardan gelmiştir. Batı ahlaksızlık demek değildir, çünkü ahlak da izafi bir şeydir. Böyle görmek de aşağılık kompleksinin eseridir ve ezilenlerin hoşuna gidiyor. Buna mukabil “Batı” iyi niyetle veya kötü niyetle insanlığa çok da zarar vermiştir. Bugün, ortaya modernite adına bazı mefhumlar atıp, bunların bırakın fikrî, ilmî zeminde bile münakaşasını reddeden bir zihniyet, şaşırtıcı bir şekilde, Batı’ya hakim olmaya başlamıştır.