Cevab: İrem Kur’an-ı kerimde geçer: “Görmedin mi yüksek direkli İrem'e rabbin ne yaptı?” (Fecr Suresi 7. âyet). İrem, Âd kavminin atasıdır. Veya Âd kavmine mensup bir kabiledir. Yüksek direkli tabiri, sütunlarıyla meşhur bir şehir inşa ettikleri veya uzun boylu oldukları yahut güç sahibi bulundukları manasınadır. Benzeri yaratılmamış bir kavim idi.
Âd kavmi 23 kabileden meydana gelir. Yemen ile Şam arasında yaşamışlardır. Uzun boylu, iri yarı, güçlü ve uzun yaşayan insanlardı. Bulundukları beldenin toprağı gayet münbit ve yağmuru bol idi. Her taraf yemyeşil, bağlar, bahçeler, rengârenk çiçekler, göz alabildiğince meyve ağaçları vardı. Adım başı pınarlar, akarsular bulunurdu. Bu belde İrem diye tanınmıştır. Büyük kaya parçalarını yontarak sütunlar haline getirip, muazzam binalar yaparlardı. Bu süslü binaların içinde havuzlar ve bahçeler bulunurdu. Zamanla aralarında fitne ve fesat yayıldı. Hazret-i Hud kendilerine peygamber olarak gönderildi. Fakat Rabbin davetini kabul etmedikleri için büyük bir kıtlık ile helâk edildiler.
İrem kelimesinin manası ve tarihî menşei hakkında tefsirlerde çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. İrem, bu kelimeyi erame şeklinde okuyan Mücâhid, Dahhâk ve Katâde gibi âlimlere göre alâmet, bayrak demektir. İbni Abbas’tan bir rivayette ise helak olmak manasına gelir. Erime benu fülanun, filanın oğulları helâk oldu demektir. İmam Mücâhid’e göre İrem eski bir ümmettin. İrem kelimesinin manası da kadim (eski) veya güçlü demektir.
Tarihçi İbni İshak, İrem’in Hazret-i Nuh'un oğlu Sam olduğunu söyler. Atâ’nın İbni Abbas’tan rivayetine göre Sam’ın oğludur. O halde Âd da İrem’in oğlu veya torunudur. Amâlika kavmi ve Medine (Yesrib) yerlileri bu soydandır. İrem’in bu kavimin atası veya annesi olduğu da rivayet edilir. Çünki hem müzekker, hem müennestir (maskülen-feminen). Yüksek direkli İrem’in bir benzeri daha evvel yaratılmamıştı” kavl-i celilinden dolayı İrem’in bir şehir olduğunu söyleyenler de vardır. Bağ-ı İrem “İrem bağları” lisanımızda meşhurdur. (Tefsir-i Kurtubî)
Şu halde, İrem ismini erkek veya kız çocuğa koymanın şer'en bir mahzuru yoktur. Çocuğa güzel bir isim konması Hazret-i Peygamber’in emridir. Ancak İrem, anıldığı zaman, Kur’an-ı kerimde helâk edilmiş bir kavim hatıra gelmektedir. Bu sebeple çocuğa bu ismi vermemek daha iyidir.

Cevab: Hâlık, samed, rahman gibi Allahın zâtî isimleri konmaz. Başına abd ilâve edilirse olur. Aziz, Mecid gibi sıfatlar insanlara da tek başına konabilir. Abd, erkek köle demektir. Kadın için kullanılmaz. Kadın için bu gibi isimler kullanmak âdet olmamıştır.

Cevab: Nebi, Arapça’da haberci demektir. Peygamber için de kullanılır. Zaten peygamber de Farsça’da haberci demektir. İnsan ismi olarak koymak câiz ise de yanlış anlaşılmalara sebebiyet verebileceğinden bugün için doğru değildir. Hüseyn ile bir araya gelirse Hazret-i Hüseyn’i peygamber kabul ediyormuş gibi bir mânâ çıkabilir. Nitekim Şiîler arasında böyle inananlar vardır. Rûhullah Hazret-i İsa'nın lakabıdır. Sırf bu sebeple konabilir ise de koymamak daha doğrudur.

Cevab: Allahü teâlânın isimlerinden rahman, hâlık gibi zâtına mahsus olanlar, insanlara isim olmaz. Mecid, metin, aziz, rahim gibi zâtına mahsus olmayanlar ise insanlara da verilebilir. Samed, Allahü teâlânın insanlara konulması câiz olmayan isimlerindendir. Varlığı için kimseye muhtaç olmayan demektir. Abdüssamed koymalıdır. Adı Samed olanlara Samet dendiği için belki kurtarır. Samet, sessiz demektir.

Cevab: Ecrin isminin bir manası yoktur. Kur'an-ı kerimde geçmekle beraber, tek başına bir mana ifade etmez. Hadis-i şerifte "Çocuklarınıza güzel isim koyunuz!" buyurulmuştur. Peygamberler ve İslam tarihinden bu kadar mübarek zatın ismi varken, çocuğa böyle manasız bir isim vermek, doğru değildir.

Cevab: Aleynâ, üzerimize mânâsına gelir. Esilâ, öğleden sonra demektir. Her ne kadar Kur’an-ı kerimde geçse ve ahenkli olsa bile, çocuğa böyle isimler vermek uygun değildir. Kur’an-ı kerimde hınzır, fâhişe gibi kelimeler de geçer ki, çocuğa isim olmayacağı âşikârdır. Sûde veya Sûdenaz, mânâsı olmayan bir kelimedir. Doğrusu Sevde’dir. Esmer mânâsına gelir. Suûde de yücelik gibi bir mânâ ifade eder. Berrâ yanlış bir kelimedir. Doğrusu Berre’dir. Çok iyi mânâsına gelir. Bununla beraber Hazret-i Peygamber’in üvey kızının ismi iken, bu ismi bir insan için uygun görmeyen Hazret-i Peygamber Zeyneb’e çevirmiştir. Afra çorak mânâsına geldiği için Hazret-i Peygamber tarafından yeşillik mânâsına Hadrâ olarak değiştirilmiştir. Hazret-i Peygamber, süt kardeşi Damrâ’nın ismini de Abdullah’a çevirmiştir. Damrâ, cılız mânâsına gelir. Görülüyor ki, sırf Asrı Saadet’te mevcud olduğunu işitip veya Kur’an-ı kerimde geçtiğini görüp çocuğa mânâsı olmayan veya kötü mânâ taşıyan isimler vermek doğru değildir. Şevval ise dişi develerin çiftleşmek için kuyruklarını kaldırması demektir. Bu hâdisenin gerçekleştiği aya da bu isim verilmiştir. Tarihte Müslümanların çocuklarına böyle isimler koyması âdet olmamıştır.

Cevab: Çocuklara güzel isimler koymak dinin emridir. Cemre ateş yumağı demektir. Bu sebeple cehennemi hatırlatan Cemre, Ateş, Suzan, Nârân, Nirân gibi isimleri çocuğa koymak uygun değildir.

Cevab: Çocuğa “Melek” ismini koymak caizdir. Melek gibi temiz ve günahsız olsun temennisi vardır. Ancak çocuğa meleklerin isimlerini vermek doğru değildir. Zira hadis-i şerifte buyuruldu ki: “Peygamberlerin isimleriyle çocuklarınızı isimlendiriniz; meleklerin isimleriyle isimlendirmeyiniz”.

Cevab: Furkan, (hakkı batıldan) ayırd etmek manasına gelir. Mana olarak güzeldir. Ama çocuk ismi olarak âdet olmamıştır. Caizdir.

Cevab: İsim âdete tabidir. Muaviye söylenişi zordur. Şit, Hud, Şuayb, Elyasa gibi çok peygamberin ve çok sahabilerin de ismi Türkler arasında âdet olmamıştır. Ama Türkler Muaviye yerine, onun künyesi olan Ebu Yezid veya kolay söylenişiyle Bayezid ismini çok koymuştur. Arablar zaten künyeyi daha çok kullanır. Muaviye ismine fazla rastlanmamasından, Türklerin Şia’ya meyilli olduğu gibi bir mânâ çıkarmak doğru değildir.

Cevab: Sudenaz, mânâsız bir isimdir. Çocuğa mânâsı güzel isim koymak lâzımdır.

Cevab: Âdettir. Dinî bir husus değildir.

Cevab: Yavuz diye isim koymak müslümanlar arasında adet olmamıştır. Manası da tek başına pek hoş değildir. Bu sebeple Sultan I. Selim için de Yavuz sıfatını tek başına kullanmak hoş değildir. Yavuz Sultan Selim denirse, yavuz sıfatı hiç değilse sultana raci olur ve edebe riayet cihetinden münasip düşer.

Cevab: Muhammed ile Mehmed eski haflerle aynı yazılır. Halk lisanına tabii ses uyumu sebebiyle Mehemmed olarak geçmiş ve asırlarca böyle söylenmiştir. Harekeli metinlerde veya ecnebilerin Latin harfleriyle veya Ermenilerin kendi alfabelerinde üç hece ile Mehemmed yazılıdğı vakidir. Latin harflerinin kabulünden sonra Mehmet şeklinde yazılması adet olmuştur. Halktan çoğu yaşlıların Mehemmed şeklinde telaffuz ettiğine şahidim.

Cevab: Caizdir.

Cevab: Süleyman Aleyhisselam'ın meşhur vezirinin adıdır. Kur’an-ı Kerim'de kendisinden bahsedilir. Zeki ve mübarek birisi olduğu anlaşılıyor. Âsaf ismi doğruysa, İbranice asıllı olmak gerektir. Arapça’da asf kökü ile irtibatlandırılabilir. O zaman saf kuran veya daha temiz olan gibi bir mânâ verilebilir. Çocuğa koymak da bir mahzur yoktur.

Cevab: İsim insanın karakterine tesir eder. Onun için çocuğa güzel isim koymalıdır.

Cevab: Baybars, büyük bir kahraman ve İslâm mücahididir. İslâmî ismi Rükneddin’dir. Tam ismi, Melik ez-Zâhir Rükneddin Muhammed Baybars el-Bunduktarî’dir. Bay-bars, eski Türkçede “soylu pars” manasına gelir. Bu büyük bir Müslüman hükümdarın ismini hatırlatıyor ise de, Müslüman ismi koymak evlâdır. Eski cemiyetlerde böyle yırtıcı hayvan isimleri âdet idi.

Cevab: Caiz ise de İslâmî bir ismi tercih etmelidir.

Cevab: Cennette nehir ismidir. Caizdir.

Cevab: Oğuz münasip ise de, müslümana yakışan bir isim koymalıdır.

Cevab: Aksâ, en uzak manasına gelir ki, böyle isim olmaz. Leylâ adında bir sahabi hanım vardır. İlk Müslümanlardandır. Kureyş’ten Âmir bin Rebia’nın zevcesidir.

Cevab: Hayır. Resulullah tek isim koymuş olsa bile, Araplarda çok sayıda lakap vardır. Birden fazla isim koymak caizdir. Bunlardan birisi aslî ismidir. Ahirette insanlar kendi ve babalarının ismi ile çağrılacağı, hadis-i şerifte beyan olunmuştur.

Cevab: Bu, babaya ait bir vazifedir. Baba isterse tekrar okur.

Cevab: Râyiha ahenkli ise de manası sadece koku demektir. Kötü de olabilir iyi de. Çocuk için münasip bir isim değildir. Verd, gül demektir. Ama Verda koymak âdet olmuş ise de manası yoktur.

Cevab: Asiye, ayn ve sat ile olursa manası isyan edici demektir ve caiz değildir. Elif ve sin ile olursa, caizdir. Musa aleyhisselam zamanındaki veli hanımın ismidir. Nâzenin caizdir.

Cevab: Esrâ (elif+sin+ra+elif), esirler demektir. Sonuna bir de ayn gelirse, daha hızlı demektir. İsrâ, gece yürüyüşü demektir. Şu halde koymamak daha iyidir.

Cevab: İsmin çocuğa ağır geldiği bir halk inanışıdır. Ancak çocuklara Nureddin, Şerefeddin, Celaleddin gibi iddialı isimlerin konulmasının doğru olmadığı din kitaplarında, mesela Şir’atü’l-İslam’da yazılıdır.

Cevab: Hayır, böyle bir şey yoktur. Halk inanışıdır.

Cevab: Arapça, gece ortaya çıkan demektir. Gece yıldızı manasına gelir. Çocuğa koymak caizdir. Enes bin Malik’in annesinin ismidir. Re+mim+ya+sin+elif hemze şeklinde yazılır.

Cevab: Ayn ve sad ile yazılan asiye uygun değildir. İsyancı demektir. Elif ve sin ile olursa münasiptir. Mısır dilinde direk manasına geldiği söylenir. Türkiye’de bu ikincisi konuyor.

Cevab: Bu isimleri koymak haram değildir. Ancak Şir’atü’l-İslam gibi kitaplarda çocuklara bu gibi iddialı isimleri vermemelidir. Çünki yalan olur diyor. Bu isimler, o alimlerin ismi değil, sıfatıdır. Onlar için hakikatin ifadesidir.

Cevab: Bu bir halk inanışıdır. Çocuk, kimsenin anlamadığı bir rahatsızlık yaşarsa, isminin ağır geldiği düşünülüp değiştirilirdi.

Cevab: Işık manasına geldiğinden ikisi için de caiz olmakla beraber, koymamak daha iyidir. Nur, Allah’ın ismidir.

Cevab: Sâmî, sema ile alakalı, ulvi manasına gelir. Caizdir. Nuh aleyhisselamın oğlu Sam’ın soyundan gelenlere de Sami denir ki Arap, Yahudi, Süryani, Fenikeli, Asurlu, Babilliler Samidir.

Cevab: İki kelimeden müteşekkil bir isimdir. Kür, cesur, gözüpek demektir. Güreymek kelimesi buradan gelir. Şad ise prens demektir. Meşhur Kutluk prensinin adıdır. Nihal Atsız meşhur etmiş, belli bir kesim çocuk ismi olarak rağbet etmiştir.

Cevab: Nuh aleyhisselamın asi oğlunun adı olarak görüp menfi bakanlar varsa da, İslamiyette bu çocuğun isim bildirilmemiştir. Kenan bir belde ismidir. Tevrat’ta geçer. Morumtırak kırmızı renk için kullanılan bir kelimedir. Ama gayur (gayretli) manasına Aramca kan’anaya (Yunancası kananayos) kelimesiyle de irtibatı vardır ve Havari Aziz Simon’un (Şemun) lakabıdır. Nuh aleyhisselamın torununun adıdır. Çocuğa koymak caizdir. Osmanlılar kullanmıştır. XVII. asırda Kenan Paşa vardır.

Cevab: Babanın hakkı ve vazifesidir. Bunu bir başkasına; zevcesine veya babasına veya hocasına devredebilir ise de, iyi isim konulmazsa baba mesuldür.

Cevab: Bazıları Arapça esef kökünden geldiğini, babasının esef etmesine sebep olduğu için bu isimle anıldığını söylüyorsa da yakıştırmadır. İbrani lisanında artmak, çoğalmak demektir.

Cevab: Böyle bir kasıt olmadıkça hayır. Halk, zorluk sebebiyle Ömer, Osman gibi isimleri kendi fonetiğine uydurmuştur. Bunu ana dili Arapça olan bazı topluluklarda bile görmek mümkündür.

Cevab: Emir bir sıfattır. Emreden, amir demektir. Böyle isim koymak adet olmamıştır. Amr ile bir alakası yoktur. Amr ayn ile yazılır. Ömer ve Muammer gibi çok ömürlü olsun demektir.

Cevab: Çok bilinmeyen isim koyma merakından vazgeçmelidir. Zor söylenen ve insanları şaşırtan isimler iyi değildir.

Cevab: Olur. Allah’ın zatına mahsus isimleri, Hâlık, Rahman, Samed gibi, kullara tek başına isim olmaz.

Cevab: Örfen öyledir. Dinen babasının verdiği ve kulağına okunan bütün isimler onun ismidir. zamanla örfen kazandığı isim ve lakaplar da onun isim olur. Ahirette babasının koyduğu isimle çağrılır.

Cevab:

Dikkat ve düşmanlık çekmeyecek tarzda, Yahya, Yusuf, Ahmed, Ömer, Osman, Ali, Ayşe, Esma gibi hem İslami hem nötr isimler koymalıdır.

Cevab:

Peri Farsça cin demektir. Gerek bunu gerekse periye okuyan (muskacı, üfürükçü) manasına Perihan ismini insanlara isim koymak adet olmuştur. 

Cevab:

Zeyn-i eb, yani babasının süsü manasına gelir. Antik çağda III. asırda yaşamış Arap Palmyra kraliçesi Zenobia (Zennube) vardır. Bundan gelmek ihtimali de kuvvetlidir. Zenobia, Yunanca Zenobio’nun müennesidir. Latince’de Zenobius, İtalyanca’da Zanobi, Bulgarca’da Zinobi, Rusça’da Zinovi ve Ermenice’de Zenob şeklinde kullanılmıştır. Zeus ve hayat manasına bios kelimelerinden türemiştir. Zeus'un hayatı, yani uzun ömürlü manasına gelir.

Cevab:

Caizdir, ama yadırganır. 

Cevab:

Resulullah’ın annesinin ismi Âmine’dir. Emine’den başkadır. Manaları birbirine yakındır. Emine, itimat edilir, güvenilir manasına Emin’in müennesidir. Âmine ise emniyetli demektir. Türkler Emine ismini koyarken, Hazret-i Peygamber’in annesini kastediyorlar.

Cevab:

Bayezid, Ebu Yezid, yani Yezid’in babası demektir. Bayezid-i Bistami’nin ismi Tayfur olduğu için, ismi Tayfur olanlara, Yezid diye oğlu olmasa da mecazen böyle lakap takılır. Nitekim ismi Yakub olana Ebu Yusuf, Davud olana Ebu Süleyman demek adet olmuştur. Ebu Yezid aynı zamanda bereket babası manasına gelir. 

Cevab: Hafs, arslan yavrusu demektir. Hafsa bunun dişisidir. Hazret-i Ömer’in kızı ve Resulullah’ın hanımlarındandır. Ha ve sad ile yazılır.

Cevab: Hazret-i Fatıma’nın üç oğlu, Hasen, Hüseyin ve Muhsin’dir. Rivayete göre Hazret-i Harun’un üç oğlunun isimlerine hem şeklen hem de mana olarak benzermiş. Hasen güzel, Hüseyn güzelcik demektir. Muhsin, ihsan (güzellik) eden; Muhassin, güzelleştiren, güzellik veren demektir. Yazılışı aynı olduğu için iki rivayet de mevcuttur.

Cevab: Türkçe telaffuzu koymalı, hem parmakla gösterilmekten hem de yanlış anlaşılmalardan kurtulmalıdır. Nüfusta ne yazdığı mühim değildir. Kendisi Hasen ve Huseyn diye çağırabilir.

Cevab: Dere, çay demektir.

Cevab: Hayır. Kur’an-ı kerimde put yapıcısı veya tapıcısı olarak tavsif edilen bir şahsiyettir. Manası ateş olan isimleri koymak caiz olmadığı gibi, din düşmanlığı ile şöhret bulmuş Cengiz, Atila, Dara gibi şahsiyetlerin isimlerini de koymamalıdır.

Cevab: Caizdir. Ama İslami bir isim zannedilmemelidir.

Cevab: İsimler modaya göredir. Bazı zamanlar bazı isimler moda olur veya tercih edilir.

Cevab: Alay ve hakaret kastı olmaksızın, sahibi de üzülmüyorsa, örf ve adete göre isimleri kısaltmak caizdir. Araplarda bu öteden beri adettir. Başka milletlerde de vardır.

Cevab: Şart değildir ama iyi olur.

Cevab: Baba öldüğü için anne koymuştur.

Cevab: Abdül isminin manası yoktur. Çocuğa konması caiz değildir. Ama ismi mesela Abdülcelil olan birinin ismini Abdül diye kısaltarak çağırmak, eğer rızası varsa caizdir.

Cevab: Zeki, ze ile olursa temiz, zel ile olursa zekalı manasına gelir. Her ikisini de çocuğa koymak caizdir. Türkçe’de zel olmadığı için ze ile söyleniyor.

Cevab: İmam Rabbani hazretleri Mektubat’ta 23. mektupta diyor ki: “Ne kadar şaşılacak şeydir ki, kıymetli teveccühünüze kavuşmakla şereflenen şairlerden birinin, bir kafir ismini soyadı aldığını işittim. Hem de kendisi seyyidlerden, sevmemiz lazım gelen büyüklerden biridir. Keşke bunu duymasaydım. Bu alçak ismi acaba niçin aldı? Bir türlü anlayamıyorum. Böyle isimleri almaktan, korkunç aslanlardan kaçmaktan daha çok kaçmak lazımdır. Böyle isimleri, her çirkinden daha çirkin görmek lazımdır. Çünkü bu isimler ve onların sahipleri, Allahü tealanın düşmanlarıdır. Onun Peygamberinin düşmanlarıdır. Müslümanların, kafirleri düşman bilmesi emir olunmuştur. Bu gibi pis isimleri, evladına koymamaları, her Müslümana vaciptir. Benim tarafımdan ona söyleyiniz! Bu ismi değiştirsin! Onun yerine, ondan hayırlı ve Müslümana yakışan bir isim koysun. Müslüman olana, Müslüman ismini koyması yakışır. Allahü tealanın sevdiği ve Onun Peygamberinin beğendiği, İslam dininde bulunmakla şereflenmiş bir kimsenin haline uygun da ancak budur. Hadis-i şerifte, “Kıyamet günü isimlerinizle ve babalarınızın isimleri ile çağrılacaksınız. Onun için güzel isimler alınız!” buyuruldu. Resulullah çirkin isimleri değiştirirdi. Hazret-i Ömer’in bir kızının adı Asıye (isyan edici) idi. Resulullah onu değiştirdi, Cemile yaptı. Bunlar gibi daha birçok insan, yer ve sokak ismini değiştirerek, Müslümana yakışan isimler taktığını Ebu Davud bildirmektedir. Hadis-i şerifte, “Kötü zan altında kalınacak yerlerden kaçınız!” emrolundu. Dinsizlik alameti olan ve bu zannı uyandıran isimleri koymaktan, [sözleri söylemekten ve alametleri kullanmaktan ve işleri yapmaktan] kaçınmak, her Müslümanın vazifesidir. Bakara suresi, 121. ayetinde mealen, “Mümin olan bir köle, kafir olan bir beyden daha kıymetlidir!” buyuruldu.”

Bu sebeple çocuğuna gayrı müslim ismi koymak; velev ki İsa aleyhisselamın havarilerinden olsun, doğru değildir. Nitekim gayrı müslim müslüman olsa, ismini değiştirmesi, hatta sünnet olması icap etmediği halde, bunun ikisini de ihmal etmezler. İslam tarihine ait olmadığı halde müslümanlar arasında adet olmuş Selçuk, Gökhan gibi isimleri koymak caizdir. Ehli kitap bir kadınla evlilik sahih ise de tahrimen mekruh, yani günahtır. Bu zamanda ise çok tehlikeli neticeler tevlit edebilir. Öyle ki çocuğun isminin Pedro olması, solda sıfır kalır.

Cevab: Çocuğa isim doğduğunda konur. İslamiyette tek isim esastır. İsim kötüyse sonradan değiştirilebilir. İstiyorsa bir başka isim eklemekte mahzur yoktur.

Cevab: Hayır. Kur’an-ı kerimde insanlara isim olamayacak pek çok kelime vardır. Resulullah çocuklara peygamber isimleri koyun buyurmuştur. Yahya, İlyas, Harun, Yusuf gibi.

Cevab: Çocuklara güzel isim koymak esastır. Cemiyette garip karşılanacak isimler koymamalıdır. Büyük peygamberin İbrani lisanındaki ismi Avram iken Kur’an-ı kerim bunu İbrahim diye nakletmiştir. Kimse bunun orjinali diye Avram ismini koyamaz.

Cevab: Her millet kendisine göre telaffuz eder. Bu kelimeler artık Türkçedir. Yusuf için Yasef, Yakub için Yakov denmeyeceği gibi.

Cevab: Râbia dördüncü; Rebia bahar, bahçe, gelin kokusu demektir. Olur.

Cevab: Hayır. Bunların Arabi muadilleri konabilir.

Cevab: Caizdir. Eşsiz, benzersiz, biricik manasına gelir. Ferid gibi. İnsanlar için mecazdır.