Ancak bu teşebbüs fiyaskoyla neticelendi. Çünkü birliklerin askerleri ya Ankara’ya katılmış ya da silah atmadan geri dönmüştür. Ahmed Anzavur bey’in birlikleri ise mağlup olmuştur. İngilizler bu işi organize etmiş veya yardımda bulunmuş olsaydı, netice böyle olmazdı.

Böylece İstanbul’da eli silah tutanlar da Ankara’nın askerî gücünü takviye etti. Aslında İstanbul ve padişah, Ankara hareketinin tavırlarından rahatsızdı. Fakat onlar vatanın selametini düşünüyor, Yunanların kovulmasını ve bu sayede İngilizlerin zorlanmasını bekliyordu. Ama İngilizlerin başka planlarından habersizdi.

Dâhiliye Nâzırı Ahmed Reşid (Rey) Bey diyor ki: “Türkiye’nin harbe girmekteki acelesi düşmanlığını kamçılamış olan [İngiliz başvekili] Lloyd George, harpten sonra Hind Müslümanlarının, hilâfete sahip olan Türkiye saltanatı lehindeki ısrarlı teşebbüslerinden korkarak hilâfetin Osmanlı soyundan alınmasını ve Osmanlı saltanatının imhasını iyice kurmuştu. Fakat müttefiklerinin bu amaca katılmamalarından endişe ediyordu. Bunun için gayrımeşru yollara müracaatta tereddüt etmiyordu. Bu yollardan biri Venizelos, diğeri de Frew isminde Hint hizmetinden İstanbul hizmetine aldığı casus bir papazdı.” Reşid Bey’in hatıralarının geri kalanındançıkan netice şöyledir: “Böylece İngilizler, Yunanlıları Anadolu’ya saldırttı. Rahip Frew vasıtasıyla, birbirlerinden haberdar olmayarak hem Damad Ferid Paşa’yı kontrol altında tuttu, hem de Mustafa Kemal’i yönlendirdi. Mustafa Kemal’in Anadolu’ya gönderilmesi işini Damad Ferid’e yaptırttı. Sonra ikisini birbirine düşman ederek, saltanatı yıpratmaya çalıştı. Damad Ferid Paşa, bu oyundan habersiz olduğu için, zaman zaman işleri karıştırırdı. Lloyd George, Frew ile bu işin bitmeyeceğini anlayıp, İstanbul’u işgal ederek, Sevr’i tasdik etmeyeceği kat‘î olan meclisi dağıtarak bunun Anadolu’da toplanmasını sağladı. Bir yandan da İstanbul hükûmetinden, Anadolu hareketini kınamasını istedi. Kınasa, ‘öyleyse bastırın’ diyecek; kınamasa, mesul tutacak ve Yunanlıları içeri sürecekti. O sırada kuvvâ-yı milliye, buna cevap verebilecek seviyede değildi. Bu sebeple İstanbul hükûmeti İngilizleri oyalamak maksadıyla, Kuvvâ-yı İnzibatiye’yi kurarak göstermelik bir tavır aldıysa da, Lloyd George’u ikna edemedi. Zira İngilizler, bir yandan Ankara ile de temas hâlindeydi.

Hayır. Yaver Zeki Bey Çerkezdir. Padişahla beraber sürgüne çıktı ve sürgünde öldü.

Hem ona hem de Nazi işgalinde Fransa’yı mümkün mertebe himayeye çalışan Mareşal Petain’e benzetilir. Ne kadar isabetlidir, söz götürür.

Kendisi 3 tane hatasının olduğunu söyler: Birincisi Kemal Paşa’ya vazife vermek; ikincisi Tevfik Paşa gibilerine inanmak, üçüncüsü milletin sadakatine güvenmek. Bana sorarsanız tek hatası iyi ve saf bir insan olmaktır.

Sulh kongresine iştirak eden Yusuf Kemal Tengirşenk’e ait vesikaları, güya Sultan Vahideddin kayınpederinin evine gizlice adam sokarak fotoğraflarını çektirtip İngilizlere vermiş. Bunu bir İngiliz memuru söylüyor. Yusuf Kemal kaybedip, suçu hükümete atmış olabilir. İngilizler, iki tarafın arasını bozmak için bunu söylemiş olabilir. Bu gülünç iddia, doğru bile olsa, Padişah’ın isyancı olarak gördüğü zümreye karşı kendisini koruma saikiyle hareket ettiği normal bir hareket olarak görülebilir.

Sultan Vahideddin böyle bir şey söyler mi? Okuduğunu anlamayan zekasız biri bunu gazetede yazmış, kendi gibi çok kişiyi de inandırmıştır.  Mısır’da neşredilen el-Ehram gazetesinin 16 Nisan 1923 tarihli ve 14024 numaralı nüshasında diyor ki: “Nihai netice-i kelam olarak şurasını beyan ederim ki, hilafet meselesinin halli, dini, kavmiyeti, vatanı meşkuk ve mahlut, askerîden ve sunuf-ı saireden mürekkep bir şirzime-i kalile ile kısmen mükreh ve mücber ve kısmen ahvalin ledünniyyatından bihaber olarak mugfel halinde bulunan 5-6 milyonluk masum Türk kavminin salahiyeti dahilinde olmayıp, bu, 300 milyonluk alem-i islam'ın tamamına taalluk eden bir mesele-i azimedir.” (Halifelik meselesi, dini, ırkı, vatanı şüpheli ve karışık askeri ve bürokrat bir grup asi ile, zorlanarak veya aldanarak bunlara tabi olan 5-6 milyonluk masum Türklerin salahiyetinde değildir.)

Seyyid Abdülhakîm Efendi hazretleri de onun bir fıkıh âlimi olduğunu belirtmiştir. Son şeyhülislamlardan Mustafa Sabri Efendi, muhtelif fıkhî meseleleri onunla mütalaa ettiğini ve karşısında ter döktüğünü söyler.

Kızı Sabiha Sultan hatıralarında, “Babam kendi arzu ve hevesiyle, ilmin her noktasına imkân derecesinde çalışmış, hatta Fatih Medresesinde gizli olarak ilm-i kelam, fıkıh, tefsir-i Kur’ân ve hadîs-i nebeviyi bilhassa tahsil etmiştir” demektedir.

Nimet-i İslâm kitabını, gençliğinde Fatih Medreselerindeki derslere devam eden Sultan Vahideddin Han’ın hazırladığı rivayet olunur. Fakat bulunduğu siyasi statü sebebiyle kendi ismi ile değil, şehzadenin Arapça hocası olan Maarif Encümeni âzâsı Mehmed Zihnî Efendi’nin ismiyle basılmıştır. Bu rivayeti çok kişiler, mesela Seyyid Abdülhakîm Efendi’nin yeğeni defterdar Tevfik Bey rivayet ederdi. Malumat, Ömer Ziyaeddin dağıstanî vasıtasıyla gelmiş olabilir. Çünki Padişah babası gibi Nakşî-Halidî idi ve Gümüşhanevî tekkesi şeyhi Ömer Ziyaüddin Dağıstanî’nin müridi idi