Cevab: Halife devlet reisi demek olduğundan ve Abdülmecid Efendi'nin elinde idare etme ehliyeti bulunmadığından dinen son halife Sultan Vahideddin'dir.

Cevab: Bu iddialar, o zamanki gazetelerde yer almıştır. İşgal sırasında müttefikler İstanbul’da diledikleri yerleri işgal ettiler. Taksim Kışlası da bunlardan biri idi. Fransızlar burayı işgal edip, Taksim Câmii’ni de tabiatıyla câmi olmaktan çıkardılar. Bu işgaller, umumiyetle güya satın alma şeklinde lanse ediliyordu. Hükümdara ait sarayların bile el konulduğu işgal altındaki bir şehirde, hükümetin farklı davranması beklenemez. Üstelik bu satışların gerçekleştiğine dair gazete yazısından başka resmî vesika da yoktur. Lehdarı (istifade eden kimse) kalmayan vakıf eseri, en yakın başka bir vakıf eserine tahsis edilir. Bu, bir şer’î hukuk kaidesidir. Bu vakıf câmi ise, yani cemaati kalmayan câmi, yaptıranın veya vârislerinin mülkiyetine döner. Taksim Câmii’ni yaptıran Sultan Abdülmecid olduğuna göre, Sultan Vahideddin, oğlu olmak itibariyle zaten bu padişahın vârisidir. Câmi, hazine malıyla yapılmışsa; hazineye döner ki buna da tasarruf salahiyeti yine padişahtadır. Vatanı işgalcilerden kurtardığı iddiasındaki Tek Parti’nin iktidarında, bir işgal bahis mevzuu olmadığı halde, ecnebi işgalcilerden daha hoyrat davranılarak pek çok câmi, câmi olmaktan çıkarılıp, satılmış; vakıf eserlerinin ve gelirlerinin çoğuna el konulmuştur. Bunu nasıl izah etmek lâzım?

Cevab: Ali Fuad Türkgeldi’nin Görüp İşittiklerim; Tarık Mümtaz Göztepe’nin Sultan Vahidden Mütâreke Gayyasında ve Sultan Vahideddin Sürgün Cehenneminde; Kadir Mısıroğlu’nun Sultan Vahideddin, Sarıklı Mücahidler ve Hilâfet; Murat Bardakçı’nın Şahbaba; Rümeysa Aredba’nın San Remo Günleri ve benim sitemdeki yazıları tavsiye ederim.

Cevab: Evet. O devirde İstanbulin denilen yakalı ceket giyilmemişse, yüksek tabaka mutlaka kravat takardı.

Cevab: Kendi tercihleridir. Sultan Reşad ve Vahidüddin, tahta çıktıklarında, an’aneye uysun diye Mehmed ismini tercih etmişlerdir.

Cevab: Padişahı üstü kapalı tehdid etti. Padişah bir dahilî harbe sebebiyet vermeyi ve hanedanın zarar görmesini istemedi.

Cevab: Yapamazdı. Çünkü Topkapı Sarayı, Ankara Kuvvetleri tarafından abluka altına alınmıştı. Daha öncesinde ise işgal altındaki İstanbul’da saray hazineleri ile hangi orduyu kurabileceğini düşünmek lazımdır. Ancak yanında giderken maişetini temin edebilmek maksadıyla bir mikdar kıymetli eşya götürebilirdi; bunu yapmamıştır.

Cevab: Padişahı, sonradan İttihatçı olmadığına ikna etmiştir. Etrafta böyle olmayan çok az subay olduğu için padişah da kendisine inanmış ve ondan istifade etmeyi düşünmüştür.

Cevab: Bilerek yapmadı; niyeti hâlisti. Ama şartlar umduğu gibi gitmedi. Düşman kavi talih zebun. Allah affetsin.

Cevab: Bu, rivayetler silsilesiyle gelen şüpheli bir sözdür. Doğru bile olsa, o andaki psikolojinin tesiri ile şuur altının boşalması olarak değerlendirilebilir. Nutuk’tan evvel zamanın padişahı hakkında çok övücü ifadeler de kullanmıştır. Padişahı çok iyi tanıdığı şüphesizdir. Zamanın şartları icabı kullanılmış sözlerdir.

Cevab: Ya yalan söylüyor; ya da Şehzâde Paşa’nın ağzını aramış veya nabza göre şerbet vermiş olsa gerektir.

Cevab: Sadrazam Damat Ferid Paşa zamanında, İstanbul’u işgal altında tutan İngilizlerin baskısıyla,  İstanbul hükümetine isyancı olarak görülen Ankara hareketine karşı Hilafet Ordusu diye de bilinen Kuva-i İnzibatiye adında birlikler teşkil edildi. Çerkez asıllı Anzavur Bey, bu ordunun zabitlerindendi.

Ancak bu teşebbüs fiyaskoyla neticelendi. Çünkü birliklerin askerleri ya Ankara’ya katılmış ya da silah atmadan geri dönmüştür. Ahmed Anzavur bey’in birlikleri ise mağlup olmuştur. İngilizler bu buşi organize etmiş veya yardımda bulunmuş olsaydı, netice böyle olmazdı.

Böylece İstanbul’da eli silah tutanlar da Ankara’nın askerî gücünü takviye etti. Aslında İstanbul ve padişah, Ankara hareketinin tavırlarından rahatsızdı. Fakat onlar vatanın selametini düşünüyor, Yunanların kovulmasını ve bu sayede İngilizlerin zorlanmasını bekliyordu. Ama İngilizlerin başka planlarından habersizdi.

Dâhiliye Nâzırı Ahmed Reşid (Rey) Bey diyor ki: “Türkiye’nin harbe girmekteki acelesi düşmanlığını kamçılamış olan [İngiliz başvekili] Lloyd George, harpten sonra Hind Müslümanlarının, hilâfete sahip olan Türkiye saltanatı lehindeki ısrarlı teşebbüslerinden korkarak hilâfetin Osmanlı soyundan alınmasını ve Osmanlı saltanatının imhasını iyice kurmuştu. Fakat müttefiklerinin bu amaca katılmamalarından endişe ediyordu. Bunun için gayrımeşru yollara müracaatta tereddüt etmiyordu. Bu yollardan biri Venizelos, diğeri de Frew isminde Hint hizmetinden İstanbul hizmetine aldığı casus bir papazdı.” Reşid Bey’in hatıralarının geri kalanındançıkan netice şöyledir: “Böylece İngilizler, Yunanlıları Anadolu’ya saldırttı. Rahip Frew vasıtasıyla, birbirlerinden haberdar olmayarak hem Damad Ferid Paşa’yı kontrol altında tuttu, hem de Mustafa Kemal’i yönlendirdi. Mustafa Kemal’in Anadolu’ya gönderilmesi işini Damad Ferid’e yaptırttı. Sonra ikisini birbirine düşman ederek, saltanatı yıpratmaya çalıştı. Damad Ferid Paşa, bu oyundan habersiz olduğu için, zaman zaman işleri karıştırırdı. Lloyd George, Frew ile bu işin bitmeyeceğini anlayıp, İstanbul’u işgal ederek, Sevr’i tasdik etmeyeceği kat‘î olan meclisi dağıtarak bunun Anadolu’da toplanmasını sağladı. Bir yandan da İstanbul hükûmetinden, Anadolu hareketini kınamasını istedi. Kınasa, ‘öyleyse bastırın’ diyecek; kınamasa, mesul tutacak ve Yunanlıları içeri sürecekti. O sırada kuvvâ-yı milliye, buna cevap verebilecek seviyede değildi. Bu sebeple İstanbul hükûmeti İngilizleri oyalamak maksadıyla, Kuvvâ-yı İnzibatiye’yi kurarak göstermelik bir tavır aldıysa da, Lloyd George’u ikna edemedi. Zira İngilizler, bir yandan Ankara ile de temas hâlindeydi.

Cevab: Denize düşen yılana sarılır. Kaçtıklarının Müslümanlıkla alakası var mıydı? Sığındı mı, kaçırıldı mı, orası da ayrı bir meseledir. Bahsettiğiniz kişi, İslâm hukukundan bihaber olduğu halde, nasıl fetva verebilmiş, üstelik padişahın tercihini beğenmiyor, hayret. Ama şaşılmaz. Sultan Hamid hakkında da bu gibi iddiaları vardır.

Cevab: Şerif Hüseyin’in davetinin insani olduğunu düşünüyorum. Belki varlığı kendi siyasi mevkiini güçlendirir diye düşünmüştür. Sultan Vahideddin ise, dostu olduğu iddia edilen İngilizler, istediği hiçbir yerde ikametine müsaade etmediği için, bu mukaddes topraklarda yaşamayı arzu etmiş olabilir. Ayrılma sebebi İngilizlerin tazyiki ve beldenin iklimine uyamayıp hastalanmasıdır. Müzmin kalp hastası idi.

Cevab: Rauf Bey, işgal olmayacak diye sözlü teminat aldı. Padişah bundan dolayı kendisini kabul etmedi. Bence bunda bir kasıt vardı. Anadolu işgal edilecek; İttihatçıların bakiyesi kurtarıcı rolüne soyunacaktı.

Cevab: Babası Sultan Bayezid’in mülayim bir padişah olduğu malumdur. Yerine şiddetiyle tanınmış oğlu Sultan Selim geçince, güya vezirler aralarında ne yapacaklarını müzakere etmişler; sonra da “Babası gibi, onun da sakalını elimize alırız!” demişler. Bunu haber alan Sultan Selim sakal bırakmamış. Benzeri bir hâdise mülayim padişah Sultan Reşad’ın yerine geçen Sultan Vahideddin için de anlatılır. Mamafih vefatına yakın bir minyatürde Sultan Selim sakallı olarak gözükmektedir. Pala bıyık, fıkıh kitaplarında gâzilerin alâmeti olarak meşru görülür. Sultan Vahideddin de vefatına yakın sakal bırakmıştır.

Cevab: Meclis azalarının çoğu İttihatçıydı. Halk ve İstanbul’u işgal eden müttefikler bunları istemiyordu. İttihatçılardan nefret eden bir hükümdarın bunlarla çalışmak istememesi de gayet tabiidir.

Cevab: Biliyordu, fakat mecburdu. Çünkü müttefikler onu istedi. Fevkalade salahiyetleri veren o değil, hükümettir. Bunları Mustafa Kemal paşa bizzat istemiştir.

Cevab: Bir kere hükümdar başşehirde oturur; taşraya niçin geçsin? Anadolu hareketi esas itibariyle kendisine karşı bir hareketti. Bir ara bunu düşündü ise de, İstanbul’u kaybetmek endişesi mani oldu.

Cevab: Padişahlara göre bir teşebbüs değildir. Kaldı ki meclisteki muhalefet, ezcümle Ali Şükrü Bey ve grubu da padişaha muhalif idi. nitekim meclisteki ilk konuşmasında padişahı meşru tanımadığını söylemiştir.

Cevab: Mahzurlu olsa, Sultan Vahideddin bunu bilmeyecek birisi değildi. Bunda dini bir mahzur da yoktur. Böyle davranmak diplomasi icabıdır.

Cevab: Göndermesi gerektiği için gönderdi. İngilizler de buna muvafakat etti. İttihatçılara ve harbe aleyhtar oluşu padişahta itimat hâsıl etmiştir. Zaten etrafta itimat edilecek az sayıda yüksek rütbeli subay vardı.

Cevab: Pathe şirketine ait bu videoda, padişah ile görünen ecnebi zabit Amerikalı Binbaşı Davis S. Arnold’dur. Amerikan Yardım Komitesi (American Committe of Relief) müdür yardımcısı olarak Osmanlı ülkesine gelmiştir. Ermeni meselesini tahkik ve tedkik etmekle vazifeliydi. Bu vesileyle bütün Anadolu’yu dolaştı. Ebeveyni ölen/öldürülen Ermeni yetimleri toplayıp, bazısını Amerika’ya götürdü. Arnold, Mayıs 1919’da İstanbul’a geldi. 18 Temmuz 1919'da Padişah tarafından kabul edildi. Müttefiklerden padişahın ilk kabul ettiği kişi budur. Bunu Alemdar gazetesi (19 Temmuz 1335) haber yaptı. Reuter ve Havass ajansı da 21 Temmuz 1919'da haber geçti. Buna göre: Amerikan Yardım heyetleri başkanı Binbaşı Arnold’ı kabul lûtfunda bulunan zat-ı şahane, ziyareti müteakip, hissiyatını şu şekilde izhar etmişlerdir: “Siyasi menfaatlerden uzak kalarak, hayır işleriyle uğraşan Amerika’ya ve Amerikan milletine teveccüh-i şahanemiz mevcuttur.” Ocak 1920’de kendisine madalya verildi.  Buna dair vesikayı Osmanlı devlet arşivinde bulmak mümkündür (İ..DUİT.71.12; İ..DUİT.71.82).

Cevab: Padişahın evvelki evlilikleri fiilen veya resmen sona ermişti. Evlendiği kız, fevkalade yüksek meziyetlere sahip saraylı bir hanımdı. Düğün dernek de yapılmış değildir. Evlenmek sefahat değildir; iman alametidir. Padişah evlenirken, Ankara’dakiler acaba nasıl yaşıyorlardı? Evlenmiyorlar mıydı? Eğlenmiyorlar mıydı? Üstelik Anadolu’da olup bitenler, Padişah’ın tasvip ettiği şekilde cereyan ediyor değildi ki, bunu hayatını tanzim ederken nazara alsın.

Cevab: Sultan Vahideddin, silahlı mücadele olmadan ve milli haysiyeti zedelemeden İngilizlerle müsait bir sulh yapmayı umuyordu. Bunun için her türlü teşebbüsü denedi; fakat muvaffak olamadı. İş oluruna kaldı.

Cevab: Sultan Vahideddin, 1921 senesinde Nimet Nevzat Hanım ile evlendi. Düğün olmadı; sadece nikâh oldu. Padişah, bundan evvelki üç hanımından ayrılmış, birini ise boşamıştı. Yani anlatıldığı gibi beşinci kadın olarak almış değildir. Nimet Hanım, çok kültürlü ve dindar bir hanım olduğu için padişah kendisiyle evlenmiş; ölene kadar da yanından ayrılmamıştır. Evlilikte kadının genç, erkeğin ondan büyük olması o zaman yadırganan bir husus değildi. Bu gayet tabii bir şeydir. Evlenmek günah ve suç olmadığına göre, bunu ne maksatla dillerine doladıklarını anlamak zordur. O esnada herhalde Ankara’dakiler de perhiz yapmıyordu. Kaldı ki, padişah, Sakarya Muharebesi’ni meşru muharebe olarak görmüyordu. Ankara hareketi, İstanbul hükümeti cihetiyle, iktidarı ele almak isteyen bir grubun faaliyeti sayılıyordu.

Cevab: Bir kere Sultan Vahideddin gibi halife-i müslimîn ve fıkıh âlimi bir zât için böyle bir şey tasavvur olunamaz. Sözü, elhak doğrudur. Şer’î hukukta kısas haricinde idam yoktur. Bu da velinin talebine bağlıdır. Recm ve kat-ı tarikin idamı ve mürtedin katli çok istisnaidir.

Cevab: Sultan Vahideddin o zamanın şartlarında hukukî cihetten muktedir idi. memleketin bazı kısımlarının iç ve dış güçlerce işgal altında bulunması buna halel getirmez. Bu sebeple meşru halifedir.

Cevab: Evet. Sultan Vahîdeddin, sürgün edildiği San Remo’da 15 Nisan 1924’te saltanat ve hilafetin kaldırılmasının gayrı meşruluğuna, ayrıca kendisinin ve ailesinin uğradığı maddi haksızlıklara dikkat çekmek üzere dünyanın yeni efendisi Amerika’nın reisicumhuru Coolidge’e mektup yazmış; ama sadra şifa olmamıştır.

Cevab: Bunu sadece basiretin bağlanması ile izah etmek mümkün değildir. İngilizlerin tercihi bunda rol oynamıştır. O zaman İttihatçılarla ters düştüğü için sicili temiz görünüyordu. Münferid sulh için uğraşmış ve mütareke devrinde İngilizler hakkında müspet fikirler beyan etmesi bunda âmil olmuştur. O zaman bu evsafa sahip yüksek rütbeli başka subay yoktur. Belki de kendisinin söylediği gibi, iktidara dair ihtiraslarına mani olmak maksadıyla payitahttan uzaklaştırılmıştır.

Cevab: O meclis, harbi kaybedip memleketi felakete sürükleyenlerin İttihatçıların meclisi olup, feshi zaruri idi. Sonradan yapılan seçimde de Ankara’nın desteklediği namzetler, yani yine İttihatçılar meclise hâkim oldu. Bunlar ile saltanatı kaldıranlar aynı kişilerdir.

Cevab: Anadolu’da teşkilatlanarak iktidarı tekrar ele almaya çalışan İttihatçılardan memleketi kurtarabilirsin.

Cevab: Sürgündeki Hanedan kitabımda da anlattığım gibi, bu hatıralar, sansasyon maksadıyla gazeteci Feridun Kantemir’in düzmesidir. Sağdan soldan duyduğu dedikoduları, tahrif ve mübalağa ederek Nevzat Hanım'ın ağzından gazetede neşretmiştir. Zaten kitapta yazılanların çoğu tarihi hakikatlerle kabil-i telif değildir. Bu sebeple Nevzat Hanım aile içinde çok müşkil vaziyette kalmış ve içine kapanmıştır. Nevzat Hanım hatırat yazmadığı gibi, hiç kimseye mülakat, hatta fotoğraf bile vermemiştir.

Cevab: Böyle bir şey yoktur. Mütareke devrinde, mağlubiyetin neticesi olarak işgaller olsa ve işgalciler bu çerçevede bazı işlere müdahale etseler de, resmen işleyen bir meşru hükümet ve resmi muameleler vardır. Padişah ve hükümetin icraaatında muhtar olmadığını, halkın gönlünü kendisine çekmek isteyen Ankara iddia etmiş; ama zafer kazanınca, icraatlarından mesul tutmak suretiyle Padişah ve hükümetini hainlikle itham ederek tezada düşmüştür.

Cevab: Ağabeyi Sultan Reşad’ın İttihatçılar elinde adeta bir kukla gibi olması ve bunun yol açtığı felaketler sebebiyle böyle düşünmesi ve davranması normaldir. Ama şartlar artık çok farklıdır.