Sual: Bir kimse tarlasını birine verse, öbürü de bitki fidesi ekse, işçiliği de müsait olan yapsa, hasat zamanı kârı müşterek bölüşmek üzere anlaşmaları caiz olur mu?
Cevab: Ağaç dikip yetiştirmek üzere şirket olmaz. Fideler toprak sahibinin olur. Çalışana ücret verilir. Ağaç değil de, ekin ekilecek olsa, müzaraa şirketi kurulur. Tarlayı kiralamak gibidir. Müzaraanın şartlarına riayet etmek icap eder. Müzaraa şirketi, harman yapılan şeyleri yetiştirmek için, tarla yani toprak birinden, işçilik diğerinden olmak ve mahsulü sözleşilen nispette paylaşmak üzere, 2 kişi arasındaki şirkettir. Ziraat şirketi, İmam-ı Ebu Yusuf ve Muhammed’e göre şu şartlarla yapılır:
1 — Tarla ziraate elverişli olmalıdır.
2 — Şirket kuranlar, Müslüman, âkıl ve bâlig olmalı.
3 — Şirket müddeti belli olmalıdır.
4 — Tohum kimden olacağı belli olmalıdır.
5 — Tohumun cinsi belli olmalıdır.
6 — Tohum vermeyenin mahsulden alacağı yüzde miktarı belli olmalıdır.
7 — Ortaklardan birine, mahsulden belli bir miktar veya tarlanın muayyen yerinden ayrılmayacaktır.
8 — Tarla sahibi, tarlayı şerikine teslim edecektir.
9 — Mahsul, tohumluk olarak bir miktar ayrılmadan taksim olunacaktır. Mahsulün uşrunu, taksimden önce ayırmağı şart etmek caizdir.
10 — Mahsulün tane kısmı taksim edilecek, saman taksim edilecek veya tohum sahibinin olacaktır.
11 — Tarladan alınan mahsulü taşımak, biçmek, harman etmek, savurmak masrafları, taksimden önce ayrılır. İşçilik yapan şerike ait olmak da caizdir.
12 — Mahsulü almadan önce yapılan masraflar, işçilik eden şerike ait olacaktır.
13 — a) Tohum, toprak sahibine, öküz veya makina ise, çalışana. b) Tohum ve öküz veya makina, çalışana. c) Tohum ve öküz veya makina, tarla sahibine olmak caizdir.
14 — a) Öküz veya makina, toprak sahibine, tohum ise çalışana. b) Tarla sahibi çalışıp, tohum ve öküz diğer şerike. c) İş ve öküz, tarla sahibine, yalnız tohum diğer şerike caiz değildir.
Bu maddelere uymayan şartlar şirketi bozar ve mahsulün hepsi, tohum sahibinin olup, diğerine ücret verilir. Ücreti, şartnamedeki hissesini aşamaz. Bütün bunlara riayet zor ise, tarlayı kiraya verir; mahsul, ekene ait olur; tarla sahibi, mahsulün yarısını ücret olarak tayin edebilir; işçilik şart edilmez; kim müsaitse gönüllü yapar.
29 Ağustos 2021 Pazar