Sual: Herhangi bir ihalede şirketlerden birinin diğerlerine ihaleye girmemeleri için para vermesi ve diğer şirketin bunu alarak ihaleden çekilmesi câiz mi? Alınan para helal olur mu?

Sual: Ben bir kurumda ihaleli inşaat işlerinde görev yapmaktayım. Görev gereği bazı şirketler kuruma iş için bazı özel araçlar temin ediyorlar. Bazı arkadaşlar bu araçları özel işlerinde kullanmanın doğru olduğunu, bazıları da yanlış olduğunu söylüyor. Bu konuda aydınlatıcı bir bilgiye ihtiyaç duyuyoruz.

Sual: İnşaat şirketimiz bankalardan kredi kullanıyor. Bunlarla inşaatları yapıyor, malzeme alıyor, personel maaşı ve taşeron ödemelerini yapıyor. Belirli ilerleme seviyelerine gelince de istihkak düzenliyor, işverenden parasını alıp kredi geri ödemelerini yapıyor. Bu döngü sürekli yenileniyor. İdareler parayı mutlaka banka hesabına yatırıyorlar. Ayrıca ihaleye girebilmek için gereken teminat mektubunu da bankalar belirli hacimde kendileriyle iş yapan müşterilerine limit dâhilinde veriyorlar. Bu yüzden bankalar ile çalışmak ve bu limitleri arttırmak zorunluluğu var. Yeni kurulan bir şirketin iş hacmi belli seviyeye gelene kadar önceden para harcanıp sonra istihkak yapıldığından dolayı finansman açığı doğuyor. Şirket bundan önceki devirlerde bu açığı bankadan kredi kullanmak şeklinde çözmüş. Şimdi şirketin elinde kârlı gözüken bir iş var ve buradan elde edilecek kâr ile bir sene zarfında tüm kredilerin kapatılmasına niyet edildi. Bu niyet işi kurtarır mı?

Sual: Bir GYO şirketi ile ortak bir proje yapıyoruz. Burada müşteriler bizim inşa ettiğimiz yerleri satın alıp parasını ortak hesaba peşin yatırıyorlar. Bu paralar bizim inşaat ilerlememize paralel olarak GYO tarafından ortak hesaptan serbest bırakılıyor. İşin başında satışlar çok iyi gitti ve hesapta oldukça yüklü bir para birikti. Bu toplanan paraları GYO nemalandırıyor ve bize fâiz ödüyor. Bu fâizleri ne yapacağız ? Bunlarla banka fâiz ödemelerini yapmak uygun olur mu ? Başka ne şekilde değerlendirilebilir?

Sual: Bir fıkıh kitabında ınân şirketi anlatılırken diyor ki: “Şerîklerin hepsinin veyâ bir kısmının çalışması şart edilirse, sermâyeler ve işleri müsâvî olup, ba’zılarına veyâ ba’zıları çalışıp, çalışanlara fazla nisbetde kâr vermek câiz olduğu gibi, sermâyeler farklı olup, sermâyesi az olanlar çalışıp, kârı müsâvî olarak bölmek câiz olur. Sermâyesi çok olanın çalışmasını şart etmek câiz olmaz ve kâr, sermâyeler nisbetinde bölünür”. Inan şirketinde kâr şartnâmeye göre bölündüğüne ve yalnız sermâyesi çok olanın çalışmasını şart etmek câiz olduğuna göre, “sermâyesi çok olanın çalışmasını şart etmenin câiz olmaması ve kârın sermâyeler nisbetinde bölünmesi” ne demektir?

Sual: İnternette .... diye bilinen bir sistem vardır. Bunun câiz olup olmadığı hususunda ne dersiniz? 1. Sisteme en az 330 TL vererek giriş yapılıyor. Bunun bir karşılığı yoktur. Bu paralar aşağıda açıklanacağı üzere üyeler ve sistemi kuran kişi arasında değişik yüzdelerle taksim ediliyor. Sisteme başkalarını da buraya dâhil edebilecek en az 4 kişiyi daha bulunduğunda artık para kazanmaya başlanıyor. Ve direkt getirilen üye sayısı 10''u bulduğunda büyük bir ilerleme kaydetmiş olunuyor. Bu bir ağ gibi uzayıp gidecek ve kişiler çoğaldıkça daha fazla para edilecektir. 2-Bu sistem, bazı firmalarla anlaşmış durumdadır. Üyelerinin, ile anlaşmalı iş yerlerinden indirimli alış-veriş yaptığı bir sistem. Üye olan kişilere ... diye adlandırılan bir kart verilmektedir. Ve alış-verişini yapan kişi kasada bu kartı gösterdiği zaman indirim kazanmaktadır. Bu indirim ise direkt hesabına nakit olarak yansıtılmaktadır. Örneğin benim üye yaptığım kişi alış-veriş yaptığında % 0.5’i, onun üye yaptığı kişi alış-veriş yaptığında ise yine ; % 0.5’i benim hesabıma nakit olarak geçmektedir. Kendi yaptığım alış-verişin ise ; % 1’i bana nakit olarak dönmektedir. İki alt üyeden sonraki alt üyelerin yaptığı alış-verişler ise belli bir sınıra geldiğinde ... pozisyon hesabı sistemi ile hesaplandıktan sonra hesabıma nakit olarak geçmektedir. Bu sistemde alt üyelerin alış-verişinden üst üyeler, üst üyelerin alış-verişinden de alt üyeler kazanabilmektedirler. Pozisyon hesabı sistemi bunu sağlamaktadır. Tabii üstte yer alan üyeler her zaman daha çok kazanır. Bu sistemde kazanç; yapılan alış-verişlerden elde edilen indirimin, üyeler arasında nakit olarak pay edilmesine dayanır. 100 TL lik alışverişte ; % ; 15 indirim varsa bu 15 TL nin: 1-Sistem 2-Üyeler 3-Çocuk ve Aile Yardımlaşma Fonu 4-Vergi Olarak Devlet arasında paylaşılmasıdır. Sistemde amaç; büyük bir tüketici topluluğu oluşturarak firmalardan indirim kazanmak ve alış-verişlerden üyelere para kazandırmaktır. Sorular: 1. Bu sistemden elde edilen para helal midir? 2. Alt veya üst üyeler haram olan bir alış veriş yaptığında (içki, domuz eti vs.) bize bir günahı olur mu? Çünkü onun alış verişlerinden diğerlerine de hisse verilmektedir. 3. Üye olurken karşılıksız para vermek caiz midir? Bu parayı daha sonra alamıyorsunuz. 4. Üyelerin pozisyon alırken verdikleri paralardan diğer üyelere de verilmesi caiz midir? Üyelere ve diğerlerine yüzdelik durumuna göre taksim ediliyor.

Sual: İnternet üzerinden faaliyet gösteren bir marketing şirketi kurup, satış ağı şeklinde kazanılan prim caiz mi?

Sual: Kumar oynayan bir site ile ortaklık kurmak, web sitemizin modelini verip hisse almak câiz midir?

Sual: Bazı ilan sitelerinde online mağaza açma imkânı vardır. Yıllık belli bir ücret ödenir. Mağaza açınca, satmak istenen mamuller orada tanıtılır. İsteyen kredi kartıyla girip site üzerinden satın alabilir. Bu mağazalar kapıda ödeme yoluyla da yollayabilir. Site üzerinden kredi kartıyla alışveriş yapınca, o ilan sitesi %2 gibi bir komisyon kesiyor ve komisyonu kestikten sonra kalan meblağı satıcının hesabına yatırıyor. Bu komisyon kesip satış yaptırması sahih midir?

Sual: Dayanışmalı tüketici topluluğu oluşturulan bir sistemde gayrimüslim olan iki kişi sisteme katılsa ve anlaşmalı marketten içki ya da domuz eti alsa, bu alış satıştan elde edilen ve firmadan alınan indirim bedeli tüketiciler arasında paylaşılsa caiz olur mu?

Sual: Şirketin ortaklarından birine veya çalışanlarından birine, firmalardan çeşitli hediyeler geliyor. Bu hediyeler şirkete mi aittir, yoksa hediye gönderilen kimseye mi aittir?

Sual: Arazimizin üzerinden imar geçti ve belediye düzenlemesi dolayısıyla, tanımadığımız kimselerle, bu yerin bir parçası üzerinde paylı mülkiyetli olacak şekilde mülkiyet tesis edildi. Şu anda da izâle-i şüyu davası devam ediyor. Bu arazinin bir parçası üzerinde paylı mülkiyete sahip mâliklerden herhangi biri ekip dikebilir yahut başka bir şekilde kullanabilir mi?

Sual: 1999’da bir arkadaşıma kâr ortaklığı olarak yüklü bir mikdar dolar ve mark verdim. Arkadaşım bu parayı çalıştıracak ve bana da 40 günde bir ödeme yapacaktı. Bir kaç kere ödeme yaptıktan sonra işlerim iyi gitmiyor diyerek durdurdu. Sonrada ben battım dedi. İşini bırakıp memleketine döndü. 10 yıl başka işler yaptıktan sonra tekrar eski işine başladı. Şimdi vaziyeti düzeldi ve borcunu ödemek istiyor. Bir hocaya sormuş; aldığın parayı aynen ödersin; fazlası fâiz olur, cevabını almış. Nasıl ödemesi gerekir?

Sual: Havuz sistemi caiz midir? Mesela bir minibüs kooperatifi şoförleri bir ay boyunca çalışıp kazandıkları parayı biriktirip toplanan parayı eşit miktarda paylaşırlarsa câiz mi? Bazı şoförler az çalışıp, bazı şoförler çok çalışırlarsa vaziyet değişir mi?

Sual: Birisine “Şu işi yap, kârın yüzde iki buçuğu senindir” derse, bu akit sahih midir?

Sual: İki arkadaş ortak bir market açarsa; birincisi markete %60, ikincisi markete %40 ortak olsa, dükkâna alınacak malın bedeli hisselere göre mi karşılanır? Ay sonunda kârı hisseleri ölçüsünde mi paylaşmaları mı gerekir? Ortak giderleri kârı paylaşmadan, hisselere bakmadan eşit bir şekilde verebilirler mi?

Sual: Ortakları olan bir un dükkânından, aynı zamanda o dükkânın ortaklarından biri olan tezgâhtar, birisine mesela beş kilo un hediye etse, câiz olur mu?

Sual: İki kişinin ortak bir petrol istasyonu olsa, bir sene birisi, ikinci sene diğeri işletse, câiz olur mu?

Sual: Arkadaşımla ticaret yapıyoruz. Ben bir yerden mal alıyorum. O da almam için para veriyor. Sonra satıp kârı paylaşıyoruz. Zarar edersek zararının yarısını ben karşılıyorum. Onun parasını, benim bağlantılarımı kullanıyoruz. Bu şekil bir ticaret câiz midir?

Sual: Bir müslüman, menfaatine olsa bile, bir gayrımüslim ile ticarî muamele yapabilir veya şirket kurabilir mi?

Sual: Parasını müteahhit bir arkadaşına verip, o da ev yapıp sattıkça yaptığı kârdan pay vermeyi va’d etse, câiz midir?

Sual: Dört ortaklı bir şirkette, hisseleri birbirinden farklı olan iki ortak, şirkette müdür ve eleman olarak çalıştığı takdirde, sene sonunda alacağı kâr hâricinde her ay maaş alabilir mi?

Sual: Üç ortaklı inan şirketinde, ortaklardan biri kendi parası ile mal alıp, ortağı olduğu şirkete bunu sattığı takdirde, kendi kendine mal satamayacağı için câiz olmaz mı?

Sual: Bir kimse, bir kaç kişiden topladığı para ile bir araba alıp kiraya verse, aldığı ücretten her ay komisyon alabilir mi? Alabilirse bunun sınırı var mıdır?

Sual: Bir şirkete bir seneliğine hisse senedi karşılığında bir miktar para yatırdım. Şirketin mümessili bana biz yatırdığın parayı 1 sene sonra veririz diyerek aldı. Bir sene geçtikten sonra iflas ettiklerini söyleyerek parayı vermedi. Sonradan başkalarından hâlâ hisse senedi karşılığı para toplamaya devam ettiğini öğrendim. Meselenin halli nasıldır?

Sual: Müdârib, rabbülmalın hususi bir izni olmaksızın sermaye üzerine borçlanma yapamaz. Rabbülmal 10 bin lira verse, müdârib ise 15 bin lira borçlanarak mal alsa, sonra bunu 30 bin liraya satsa, rabbülmalın ve mudaribin alacağı kâr nasıl hesaplanır? 5 bin lira müdâribin borcu olduğuna göre, kârı 10 binden mi, 15 bin lira üzerinden mi hesaplarız?

Sual: İki ortak 100 bin lira veresiye borçla biri dörtte bir payla diğeri dörtte üç payla ev alsa, hisselerine göre kirayı paylaşsalar, sene sonunda bir taraf hissesine düşen 50 bini ödeyip geriye 25 bin kalsa, diğeri 15 bin ödeyip 10 bini kalsa, tam bu sırada az payı kalan rızası ile çekilmek istese, ödediği 15 bini verin çekileyim dese, 12 ay boyunca elde ettiği kira gelirini diğer ortağa vermesi icap eder mi?

Sual: İki kişi mudârebe (emek-sermaye) şirketi kursa, biri sermaye verse ve diğeri iş yapsa, kârı paylaşsalar, işi yapan ücret (maaş) alabilir mi?

Sual: Ortaklardan biri kendi malını şirkete kiralayabilir mi?

Sual: Osmanlı Hukuku kitabınızda 477.sayfada şirket-i cebriyye modern hukuktaki iştirak halindeki mülkiyete, şirket-i ihtiyariyye ise müşterek mülkiyete benzer denmiş. Devamında ise şirket-i cebriyye için ortak hissesini dilediğine satabilir, ikincisinde ise ancak ortaklarına veya onlardan izin alarak satabilir denmiş. Halbuki modern hukuktaki iştirak halinde mülkiyette (mesela miras) ortaklar beraber hareket etmek mecburiyetinde. Müşterek mülkiyette ise ortaklar paylarını dilediğine satabilir. Burada ya benzetmede veya örnekte bir hata var gibi görünüyor?

Sual: Balıkçılar balık sezonu yaklaştığı zaman komisyoncularla şöyle bir anlaşma yapıyorlar: Komisyoncu balıkçıya teknenin bakımı, mazotu, ağların alımı, işci alımı vs. için belirli bir miktar para veriyor. Balıkçı da bunun karşılığında tuttuğu balıkları o komisyoncudan başkasına satmama sözü veriyor. Balıkları tuttukça komisyoncuya satıp borcunu ödüyor. Bu yapılan muamele caiz midir?

Sual: Uzman bir yatırımcıya belli bir mikdar para verip, şahsımız adına foreks piyasası üzerinden muamele yaptırarak ve verilen para üzerinden aylık belli bir  yüzdelik almak caiz olur mu?

Sual: Yaşlı bakımı için sertifika verilmek üzere kurs açan bir yakınıma, hemşirelik diplomamı kullandırmam caiz midir?

Sual: İki kişi bir şirket kursa, biri para vermeden sadece şirket müdürü olarak çalışacak olsa, şirkete para koyan ortak 3 sene sonra koyduğu paranın tamamını geri alzsa, şimdi şirket bu iki ortağın mülkü olsa, parayı koyan ortak, şirket müdürü olan ortağa ‘Senin maaş alman Şâfiî’de caiz ama Hanefî’de caiz değil; ancak avans alabilirsin, şirket malları bölüşülünce, mahsup edersin’ dese, ne lâzım gelir?

Sual: Bir talebe yurdunda, yurt idaresi, kantin kirası için kârdan %  20 alsa caiz olur mu?

Sual: İnternette bir sistem üzerine para yatırılsa, bu parayla konteynır kiralansa, buradan elde edilen kazançla günlük yüzde 4-5 arası kâr, sisteme katılanlara verilse, bu sistem caiz midir?

Sual: Üç aylık 4-5 dana alsam, bir akrabam baksa, bir sene sonra satsak, kârı eşit bölüşsek caiz olur mu?

Sual: 2015 yılında bir şirketin hissesinden alarak ortak olan kimse, şirketin 2013 yılında olan borcuna da otomatik olarak ortak olmuş olur mu?

Sual: İki ortak olsa, ortak oldukları iki ev ve bir iş yeri olsa, evlerde kendileri otursalar, iş yerinde de beraber çalışsalar, bir gün sözlü olarak ortak oldukları 2 ev ve dükkânı paylaşıp ortaklığı bitirseler, biri 2 evi, diğeri de dükkânı alsa, ama evleri alan az zaman sonra anlaşmaya uymayarak dükkâna gelip eskisi gibi çalışmak istese, öbürü de saygıdan ses çıkarmasa, sigortası yatsa, dükkân sahibi de eskisi gibi evin birinde oturmaya devam etse, sonra dükkân batsa, mesuliyet kime râcidir?

Sual: Sütbank sistemi diye bilinen inek kiralama yatırımı, caiz midir?

Sual: Galerici bir arkadaşıma 25 bin lira versem, bununla otomobil alıp satsa, kârı yarı ayrıya bölüşsek caiz olur mu?

Sual: Biri, “Al bu parayı, araba al. O araba ile taksicilik yap. Kârın yarısı benim derse” caiz mi?

Sual: İnan şirketi kurulurken verilen sermaye dışında ortak olmak için ödenen dükkân parası (hava parası) akdi fâsid eder mi?

Sual: Hadis-i şerifte, “Cennet ehli ticaret yapsa, bezzazlık (manifaturacılık), cehennem ehli ticaret yapsa sarraflık yapardı” diyor. Bunun kaynağı nedir? Nasıl anlamalıdır?

Sual: Ortaklardan birisi diğer ortağının birşey demeyeceği zannıyla kendisi için de herhangi bir problem olmadığı için ortak maldan isteyen birisine kendi insiyatifiyle hediye vermesinde bir problem var mı yoksa illaki diğer ortağı bekleyip ondan da izin mi istemeli?

Sual: İslâmî prensiplere göre, sermaye-emek ortaklıklarının ana prensipleri nedir?

Sual: Kitlesel fonlamaya dair bir sualim var. Bir fon altyapısı ile kâra dayalı bir karzı hasen sistemi kurmayı planlıyoruz. Mesela inşaat firması inşaatı bitirmek için para bulamıyor. Biz de ona bir platform üzerinden para sağlayacak bir sistem kuruyoruz. Arzu eden kişiler bu inşaat firmasının belli olan dairelerini alıyorlar. Başlangıçta bu dairenin yapabileceği prim ise belli. İlerde inşaat bitince daire satılıyor, kişilere de payının karşılığı tutar ödeniyor. Bizim bir kâr haddi nizamnamesi tanzim ederek projelere para yatıracak hissedarlara dair bir sistem kurmamız uygun olur mu? Bu mudârebe (emek-sermaye ortaklığı) mıdır?

Sual: Bir kimse ihalelere girerek para kazanan şirkete 10 bin dolar verse; onlar da her ay 3000 lira kâr payı verseler caiz mi?

Sual: Bir yatırım grubu oluşturacağım. Yatırımcılar bana para verecekler, ben de bu parayı çeşitli alım-satım işleri yaparak para kazanmaya çalışacağım ve kârı bölüşeceğiz. Yatırımcılar beni umumi vekil tayin edecekler, bütün tasarruf bende olacak. Yaptığım işlerde, işin durumuna göre çeşitli masraflar olacak. Bu masraflar düşüldükten sonra elde edilen net kâr yarı yarıya bölüşülecek. Kâr payı ve masrafların dağıtımı, kişinin gruptaki yüzde payı üzerinden yapılacak. Zarar durumunda kalan para iade edilecek.

a-Böyle bir yatırım grubu kurmak caiz midir?

b-Gruba katılmak için alt ve üst limit tutarı olacak ve bu limitler benim kabul ettiğim kişilere göre değişiklik gösterebilecek.

c-Yatırım süresi 1-3 yıl arasıdır. Mücbir sebep olmaksızın (vefat, büyük hastalık vs.) 1 yıldan önce gruptan çıkmak istenirse, eğer sistemden kâr ettiyse bu kâr verilmeden ve sistemi aksattığı için ücret (ceza) olarak %10 kesinti ile 1 ay sonra parası iade edilecek. Zarar hâlinde ise kalan bakiyesinden ücret (ceza) olarak %10 kesilecek. Bu maddeyle ilgili değişiklik tasarrufu bana ait olacak. Ayrıca gerekli gördüğüm her durumda gruptan atılanlar olabilir. Bu durumda bu kişiler de bu hesap yöntemiyle gruptan çıkarılacaklar.

d-Yapılan işler ve masraflarla ilgili detaylı bilgi verilmeyecek.

Sual: Haram kazancı çok olan birisi, kardeşini yanına alsa ve ortak iş yapsalar; bir miktar servet elde edilse, ikisi ayrıldıktan sonra ortaya para koymayan kardeş abisinin parasının çoğunun haram kazançla elde edildiğini öğrense, bu kardeşin ortak iken yapılan ticaretlerden elde ettiği kazanç haram mıdır?

Sual: İki kişi yarı yarıya sermaye koyup kâr/zarar eşit müşterek demirci atölyesi kursa, aletler ortaklardan birine ait olsa caiz midir?

Sual: İki ortaklı şirkette sonradan sermaye arttırmak caiz midir?

Sual: Demircilik yaparak bahçe mobilyası imal eden iki ortaktan birisi malzemeyi diğer ortağa sormadan kendisi alsa caiz midir?

Sual: Haram olan ticaret yapmayan bir şirketin hisse senedini alıp satmak caiz midir?

Sual: Bir network firmasının mümessili, altına azalar kaydedip, bunlar satış yaptıkça bu mümessilin puanı yükselip belli kotaya gelince şirketten prim alması veya azalar satış yaptıkça, elde ettikleri kârın muayyen bir yüzdesini bu mümessile verse caiz olur mu?