Sual
Âlim, Alîm ve İlmî ile Fatih ve Fethi gibi isimler arasında ne fark vardır?
Cevap
Âlim, ism-i faildir. Bilen demektir. Alîm sıfat-ı müşebbehedir. Devamlı bilen demektir. İlmî ise ya-i nisbettir. İlme mensup demektir. Fatih fetheden, Fethi fethe mensup demektir. Halim-Hilmi, Şakir-Şükri, Hasen-Hüsni hep bunun gibidir. Arapça'da ism-i fail ile sıfat-ı müşebbehe umumiyetle isim koymakta müşterektir. Bununla beraber sıfat-ı müşebbehe tebidiyet (kalıcılık) bildirdiğinden kuvvet cihetiyle bazen ism-i faile ağır basar. Ancak isim konulurken bunlardan biri diğerine faik (üstün) değildir. Zira bunlar semâî olarak kullanılagelmiştir. Merhamet bildirirken rahîm gibi sıfat-ı müşebbehe sigası kullanılırken, sâlih gibi isimlerde ism-i fâil sigası tercih edilir. Kıyasa göre râhim veya salîh de kullanılabilecekken Araplar bunu tercih etmemiştir. Çünkü bunların istimali (kullanılışı) muayyen bir kıyasa göre gelmemiştir. Daha ziyade semâî olarak kullanılagelmiştir. Mamafih umumiyetle ism-i fail evvel gelir. Sıfat-ı müşebbehe ile ya-i nisbet müsavidir. Bunun sebebi büyük ihtimalle sıfat-ı müşebbehenin asli unsur olmamasıdır. Nitekim sıfat-ı müşebbehe kalıcı sıfatlar için ism-i failin yerini tutmak üzere istimal olunuyor. Zaten sıfat-ı müşebbehe bi-ismi fail diye anılır. Bir şeyin aslı varken onun makamına geçecek olan, tali derecede fonksiyon icra ediyor. Ama mübalağa isteniyorsa o zaman devreye giriyor.
Alakalı Başlıklar