Sual
Matematik öğretmeniyim. 6. sınıf öğrencilerimle uzun zamandır üzerinde çalıştığımız bir matematik projesi var. Konumuz geçmişten günümüze ölçü aletleridir. Pera Müzesi Anadolu Ağırlık ve Ölçüleri Sergisi başta olmak üzere neredeyse tüm Türkiye'deki müzeleri gezdik ve son olarak Tübitak Metroloji Enstitüsü'nün laboratuvarlarında ölçüm yaptık. Pek çok eski ölçü aletini ve sistemini inceledik, kendimiz ölçü aletleri geliştirdik. Bir araştırmacıdan "İki Dirhem Bir Çekirdek" tabirinin altında yatan bilginin; Sultan Abdülmecid devrinde çıkarılan mecidiyelerin içindeki saf altın miktarının 2 dirhem ve 1 çekirdeğe -keçi boynuzu çekirdeği- eşit olduğu istikametindedir. 20 tane farklı çekirdeği tartarak aritmetik ortalama, mod ve medyanlarını hesapladık. Çekirdekler yaklaşık 0,2 gr geliyor. Acaba bu bilgi doğru mu?
Cevap
Dirhem, küçük ve hassas şeyleri ölçmekte kullanılır. Bir okkanın dörtyüzde biridir. Tarih boyu farklı yerlerde farklı ölçülere gelmekte ise de, Osmanlılarda 3.148 grama tekabül eder. Çekirdek ise, 5 santigramlık bir kuyumcu ölçüsüdür. 7,2 gramlık bir Osmanlı altını iki dirhem bir çekirdek ölçüsündedir. Süsünde hiçbir şeyi ihmal etmeyenlere “İki dirhem bir çekirdek” denirdi. Burada mecazen “altın gibi” denmek isteniyor.
Alakalı Başlıklar