Sultan Abdülhamid’in harici siyaseti; güçlü devletler arasında dengeyi gözetmek, dahili siyaseti ise asayişi temin ederek memleketi imar etmek üzerine kuruluydu. Bunun için evvela memlekette siyasi otoriteyi kurmaya çalıştı. Sonra muvazene siyaseti ve çeşitli yollarla emperyalist devletlerin Osmanlı ülkesi üzerindeki emellerini olabildiğince az kayıp ve hasarla savmaya çalıştı. Orduyu güçlendirip ve modernleştirip olabildiğince bir harbden kaçınarak icabında caydırıcı güç olarak kullanmak istedi. Çeşitli mekteplerle fen ve sosyal ilimlerde Avrupa’ya yetişmeye ve memleketin entelektüel seviyesini yükseltmeye çalıştı. Halifelik makamının itibarını kullanarak dünya müslümanlarını siyanet etmek, öte yandan bu makamı uzun vadede elinde siyasi bir koz olarak kullanmak istedi. Demiryolları hamlesi ile nakliye ve muvasalatı kolaylaştırmaya çalıştı. Kaçınılmaz bir cihan harbinde Avrupa’nın mahvolup, (II. Cihan harbi’nde Amerika’nın yaptığı gibi) vaziyeti lehine çevirip, Osmanlı Devleti’nin dipdiri ayakta kalmasını ve dünyada oyun kurucu bir güç haline gelmesini hedefledi. “40 yıl bu devletlerin birbirlerine düşmesini bekledim, şimdi onlar birbirine düştü fakat ben tahtta değilim” sözü meşhurdur. Söyleyip söylemediği kati değildir, ama umumi olarak icraatına bakılınca, sanki birşeyleri geciktirmeye çalışıp, olacak o şeye karşı hazırlık yaparak memleketi ayakta tutmak olduğu anlaşılıyor.