Cevab: Ödünç, karz demektir. Para gibi istihlâk olunacak (tüketilecek) şeyler üzerinde yapılır. Kendisini değil, mislini ödeyecektir. Dolayısıyla aldığı onun mülkü olur, mislini ödeme borcu altına girer. Bu mikdarı ona satmak veya bu mikdar karşılığında satış akdi yapmak câizdir. Tekrar alıp vermeye gerek yoktur. Çünki zaten mülküdür. Hatta harcamıştır. Başkasına da satamaz. Çünki alacağın temliki câiz değildir. Emânet, âriyet, kirâ ve rehinde mal ortadadır. Tüketilmez. Kendisi ödenir. Bunu satmak için geri alıp, tekrar vermek lazımdır ki teslim vâki olsun. Gaspta, gasbeden mala mâlik olur, aynını veya mislini ödeme borcu altına girer. Binaenaleyh bunu satarken tekrar teslime lüzum yoktur. çünki zaten gasbedenin mülkündedir. Mülkünde olanı alıp tekrar teslim abestir.

Cevab: Kimsenin malını (arkadaş da olsa) ondan izinsiz kullanmak, yemek, başkasına vermek câiz değildir. Ama önceden izin verirse veya izin vereceği çok zannediliyorsa câiz olur. İşyerinde de bir-iki hususî telefon, ataç, kâğıt gibi şeylerin kullanılmasına patronlar umumiyetle göz yummaktadır.

Cevab: Baştan izin verilmemişse veya izin vereceği bilinmiyorsa câiz olmaz. Bu vesileyle kazanılan para da kazanana helâl olmaz; malın sahibine verilir veya fakirlere sadaka edilir.

Cevab: Emanettir, izinsiz kullanamaz, kendi parasına karıştıramaz. Baştan kullanmak ve parasına katmak üzere izin almışsa, kullanabilir.

Cevab: Bu promosyon, paranızı bize yatırırsanız (vedia ederseniz), size hediye veririz demektir. Bankaya yatırılan maaşlar bir karz olsaydı, bunu yatırırken üçüncü şahıs lehine böyle bir şart koşmak lağv ve fâiz olurdu. Yani şart yerine getirilmez; ama banka ile şirket (müdürlük) için günah bahis mevzuu olurdu. Üçüncü şahsın mesuliyeti olmadığından, bu promosyon maaşlıya câiz ve helâldir. Vedia akdinde ise böyle bir şart koşmak câiz ve alınan para maaşlıya da, şirkete (müdürlüğe) de helâldir.

Cevab: Vekil, satın almak üzere vekil olduğu şeyi kendisi için alamaz. Ama vekilin elindeki para emanettir. Buradan para bozdurması vekilin sarf satışı yapması demek değildir. Emaneti kullanmaktır. Buna izin verilmişse, ki muhasebeciye her zaman umumi izin verilmiş sayılır, bozdurabilir. İkisi aynı şey değildir. Vekile, git bana döviz al dense veya para bozdur dense, karşılığında kendi dövizini veya parasını veremez. Ama müvekkil ile doğrudan akit yaparsa olur.

Cevab: Üzerinde hac gibi dinî bir vecibe veya zekât, fıtra, başkasına ait bir borç yahud emanet bulunan kimsenin vasiyette bulunarak bunları haber vermesi vâcibdir. Aksi takdirde borçlu olarak âhirete gitmiş olur. “Vasiyetini yazmadan iki gece geçirmek bir müslümana helâl olmaz” ve “Vasiyet yapmadan ölen kimseye, âhirette konuşma hakkı verilmez” hadîs-i şerifleri bunu gösterir. Hazret-i Peygamber vefat etmeden evvel Hazret-i Ali’ye bir Yahudi’ye olan borcunun ödenmesini ve rehindeki zırhının alınmasını vasiyet buyurmuştu. Uhdesinde borç ve emanet bulunmayan kimsenin vasiyet yapması müstehabdır. Buradaki vasiyet, malının muayyen bir kısmının hayır işlerine harcanmasını vasiyet etmek demektir. “Beni şuraya defnedin”, “Kabrimi şöyle yapın” gibi hususlar meşru vasiyet sayılmaz.

Cevab: Kargocu ecîr-i müşterektir. Ecîr-i müşterek, yani terzi, kargocu gibi herkese çalışan işçi, İmam Ebu Hanife’ye göre emindir; kendi sun’u (fiili, eseri) olmaksızın (yangın, gasp, hırsızlık gibi) meydana gelen zararı ödemek zorunda değildir. Çünki ücret amelin karşılığıdır. Mecelle’de de böyledir. Meselâ bir hamalın sırtındaki yük, başkalarının izdihamından dolayı düşüp parçalansa, hamal ödemez. Ama İmameyn’e göre öder. Zira ücretle çalışmaktadır. Ücret hem ameli, hem de korumasının karşılığıdır. Ecîr-i müşterek, kasıt ve kusuru olsun olmasın, mutadı aşsın aşmasın, kendi sun’uyla (fiiliyle) meydana gelen zararları tazmin eder. Meselâ hamal ayağı kayarak veya kendisi kalabalığa sokulup düşse, taşıdığı malı öder. Taşıdığı malı geciktirir de, mal bozulursa yine öder. Müteahhir ulemâya göre, ecîr-i müşterekin elindeki mal, sakınılması mümkün olmayan bir sebepten telef olsa, aralarında o malın kıymetinin yarısı üzerine cebren sulh olurlar. Yani ecîr-i müşterek malın yarısını öder. Kargocunun çalıştırdığı şoför, büro memuru gibi kişilerin verdiği zarardan da, kargocu müşteriye karşı mesuldür. Gerekirse bunlara rücu eder. Kargonun ne olduğu malum değilse, bunu kargo sahibinin ispat etmesi gerekir. Aksi takdirde kargocu örfe göre bir tazmin ile mükelleftir. (Ali Haydar-Mecelle Şerhi)

Cevab: Bankaya yatırılan para için mevduat deniyor ise de, aslında karzdır. Zira vediada emanet edilen mal, para kullanılamaz. Para vedia verilir de kullanmak veya kendi malına karıştırmak şart edilir ise karz sayılır. Vedia verilen mal veya para telef olursa, ödenmesi gerekmez. Bankaya yatırılan paranın böyle olmadığı aşikârdır. Karzda, ilâve menfaat talebi caiz değildir. Şart etmiş olsa bile geri alabilir.

Cevab: Âriyet (ödünç), başkasına ait bir malı kullanmak için almaktır. Her âriyet emânettir; ama her emânet âriyet değildir. Kiracının elindeki mal da emânettir. Rehin alanın elinde rehin emanettir. emânet, daha umumî bir mefhumdur. Âriyet, vedîa, kirâ, rehin, satılıp teslim edilmeyen mal hep emânet hükümlerine tâbidir.

Cevab: Anladığım kadarıyla borç para alınmış; karşılığında altın kıymetli bir mal rehin verilmiş. Borç daha ödenmeden, alacaklı rehni paraya çevirmiştir. Bu anladığım doğru ise, netice şöyledir: Alacaklı rehni satamaz. Satmışsa, mislî ise aynısını, değilse kıymetini öder. Şu halde o altın malın, kıymetini ödemesi gerekir. Yani borç alırken o altın malın kıymeti 100 lira ve şimdi 150 lira ise, 150 lira ödemesi gerekir. Ama borç ödenmezse, rehni alan alacaklının bunu satıp paraya çevirme hakkı vardır. Bundan alacağını alır; kalanı sahibine geri verir.

Cevab: Emanet dense de bu bir karz sayılır. Kelâmın i’mâli, ihmâlinden evlâdır. Mislî mallar karz verilir. Geri öderken, başka bir misli mal ile (o andaki para kıymeti ile) ödenmesi karşılıklı rıza ile câizdir.

Cevab: İsterseniz kitapları kabul eder, parasını da irtibat kurunca ödersiniz. İsterseniz kitapları kabul etmezsiniz, irtibat kurunca iade edersiniz. O zamana kadar emanet olarak elinizde tutarsınız.

Cevab: Ayırmak satmak değildir, satış vaadidir. Paraları emanet olarak alırsınız; sonunda malı teslim ederken satış akdini yaparsınız. Emanet paralar semen olur.

Cevab: Altına yatırmak doğrusu, yoksa değer kaybeder.

Cevab: Emanet ve geliri sahibine aittir.

Cevab: Hayır. Ayakkabıyı her zaman içeri almalıdır. Ev sahibi alırım deyip almamışsa, öder.

Cevab: Caizdir. Vediadır. Taksit taksit geri alabilir. Akitte misli borcun edası, rıza ile başka şeyden yapılabilir.

Cevab: Kendi kusuru olmadan kaybetmişse ödemez.

Cevab: Para ona şartlı mülk olarak verilmiştir. Şart tahakkuk edene kadar dilediği gibi tasarruf edebilir.

Cevab: Emanet hükmündedir. Emaneti elinde bulunduran kişi, teaddisi, yani kendi kusuru, kasıt ve ihmali olmadan meydana gelen zarardan mesul değildir.