Makaleler

MAHPEYKER KÖSEM SULTAN

Mahpeyker Kösem Sultan, en az Hürrem Sultan kadar Türk tarihinin meşhur hanımlarındandır. Hayatı romanlara, piyeslere, filmlere mevzu olmuştur. Hakkındaki imaj da çok çeşitlidir. Devlet işlerine karışan bir entrikacı mı, yoksa büyük bâdireler sırasında millete hizmet etmiş bir imparatoriçe mi?
25 Kasım 2015 Çarşamba

OSMANLI CEMİYETİNDE GAYRI TABİİ AŞKLAR Yahud HOMOSEKSÜELLİK

Popüler bazı yazarlar, zaman zaman Osmanlı cemiyetindeki bazı sapmaları diline dolamayı seviyor. Kaynaklarda bir sapmadan bahsedilmesi, acaba bunun yaygın olduğunu gösterir mi?
6 Kasım 2015 Cuma

OSMANLI DEVLETİ ve DEMOKRASİ

“İslâm ve Demokrasi”, “Osmanlı ve Demokrasi”… Bu tabirlerin bir arada kullanılması çoklarını şaşırtmaktadır. Gerçekten, bunların bir araya gelmesi mümkün müdür? Osmanlı Devleti, demokrasiyle Avrupa’daki emsallerinin çoğundan daha önce tanışmıştır. Modern demokrasinin bizdeki tarihi 1840’lara kadar gider.
20 Ekim 2015 Salı

OSMANLI DEVLETİ BİR İSLÂM DEVLETİ DEĞİL MİYDİ?

Şer’î bir devletten söz edebilmek için hangi kriterler lâzım gelir? Osmanlı Devleti’nin bunlara ne denli sahiptir?
28 Ağustos 2015 Cuma

OSMANLI PADİŞAHLARI KİMİNLE ve NASIL EVLENİR?

Hânedanın devamı için padişahların evlilikleri her zaman ehemmiyetli bir mevzu olmuştur. Osmanlı şehzâdeleri de önceleri siyasî evlilikler yaparken, sonra tamamen saray merkezli bir aile hayatı yaşamışlardır. Bu ise, Avrupalıların alâkasını çekerken; içeride çok yanlış anlaşılmıştır.
13 Ağustos 2015 Perşembe

DÜZMECE FETVA SULTAN AZİZ’İ NASIL TAHTTAN ETTİ?

Şeyhülislamın hal’ fetvası Sultan Abdülaziz’in tahttan indirilmesinde nasıl kullanıldı? Fetvanın düzmece gerekçeleri nelerdi?
1 Mayıs 2015 Cuma

OSMANLI HUKUKUNDA ŞEHZADE KATLİ

Osmanlılarda şehzade katli meselesini doğru antayıp değerlendirebilmek için öncelikle İslam-Osmanlı hukuku ve siyaset geleneğini bilmeye ihtiyaç vardır. Asıl İtibariyle kardeş katli, tarihsel, siyasi ve meşru bir düşüncenin ürünüdür.
1 Ocak 2015 Perşembe

HUKUK EĞİTİMİNİN ÇIKMAZLARI

21 Ocak 2014 Salı

İMÂM-I RABBÂNÎ HAZRETLERİNİN TECDİD ANLAYIŞI VE MÜCEDDİDLİĞİ

Milletlerarası İmam-ı Rabbânî Sempozyumunda takdim edilen tebliğ
11 Kasım 2013 Pazartesi

YAVUZ SULTAN SELİM'İN MÜCADELESİ İSLAM HUKUKUNA UYGUNDU

Hazret-i Ebubekir'in halifeliğinden Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar bütün Müslüman hükümetlerde her meselede İslam hukuku referansları araştırılmış ve mesele fetvaya bağlanmadıkça icraata geçilmemiştir.
1 Eylül 2013 Pazar

OSMANLI İDARESİNDE ADEM-İ MERKEZİYET VE İMTİYAZLI EYÂLETLER

24 Nisan 2012 Salı

ESKİ HUKUKUMUZDA HÎLE-İ ŞER'İYYEYE DAİR

Eski hukukumuz, dinî menşeli bir hukuk sistemi olduğu için, müeyyideleri hem dünyevî, hem de uhrevî idi. Bu sebeple hukuka uymak isteyen herkes, hareketlerinin muhakkak “kitapta yerinin bulunmasını” arzu ederdi. Böylece sadece zevâhiri kurtarmış olmaz; şâri’, yani kanun koyucuya karşı da hareketini meşru ve haklı göstermek isterdi.
1 Ocak 2010 Cuma

İslâm Fıkhında Namazların Cem Edilmesi

Hanefî mezhebinde yalnızca hac zamanı Arafatta öğle ile ikindi cem’-i takdîm; Müzdelife’de de akşam ile yatsı cem’-i te’hîr edilerek kılınır.

İSLÂM HUKUKUNDA MAHKEME KARARLARININ KONTROLÜ (Kanun Yolları)

Hukukî ihtilafların adlî yoldan çözülmesi, her zaman ihtilafı sona erdirmiş sayılmaz. Çünki yargı merciinin kararı, hukuka ve usule aykırı verilmiş olabilir. Bu gibi hallerde, aykırılığın giderilmesi ve ihtilafın adalete uygun olarak çözülmesi için bir takım hukukî çareler getirilmesi zorunlu olmuştur.

OSMANLI HUKUKUNDA İZİNNÂME İLE NİKÂH

Evlilik, bir erkek ile bir kadının beraberliği neticesini doğuran bir akid ile olur. Buna nikâh akdi denir. Nikâh, insanlık tarihinin en eski müesseselerinden birisidir. Hemen her cemiyette, şartları ve neticeleri farklı da olsa nikâh mevcuttur.

OSMANLI DEVLETİNDE MAHKEMELER VE KADILIK MÜESSESESİNE DAİR LİTERATÜR TAHLİLİ ve BİBLİYOGRAFYA

Osmanlı tarihini umumiyetle iki devre ayırmak âdet olmuştur; Beş asırdan fazla bir zamanı ihtiva eden klasik devir ve öte yanda bir asrı bulmayan, ancak en az önceki kadar mühim hâdiselerin cereyan ettiği Tanzimat devri. Hayli uzunca olan ilk devirde mahkemeler teşkilatı ufak tefek istisnalarla beraber hep bir yeknesaklık arzeder. Ancak ilkine göre oldukça kısa olan ikinci devir boyunca adliye teşkilatında çok mühim reformlar yapılmış, imparatorluğun sonuna kadar hükûmetin mahkemeler teşkilatı üzerinde tasarrufu devam etmiştir.

OSMANLI HUKUKUNDA KARDEŞ KATLİ MESELESİ

Türkler, gerek anavatanları olan Orta Asya’da, gerekse sonra yerleştikleri İran, Ortadoğu ve Anadolu’da irili ufaklı pek çok devlet kurdular. “Pek çok devlet kurdular” denince, pek çok Türk devletinin de “yıkıldığı” anlaşılmaktadır. Bunların yıkılmasında, devlet hâkimiyetinin, hanedanın ortak malı sayıldığı eski bir Türk siyasî geleneğinin tesiri çok büyük olmuştur. Hanedanın her erkek mensubu, küçük olsun, büyük olsun, tahta geçmek hususunda kendisini eşit hak sahibi görmektedir. İşte eski Türk tarihinde bolca görülen hanedan kavgalarının esası, ülüş sistemi denilen bu gelenektir.

LÜBNAN'IN ESAS TEŞKİLÂT TARİHÇESİ

Lübnan, gerek coğrafyası, gerek etnik yapısı ve gerekse idâre tarzı itibariyle şüphesiz Orta Doğu'nun en enteresan ülkelerinden biridir. Bu sebeple asırlardır dünya gündeminden bir an olsun inmiş değildir, bu haliyle de ineceği yoktur.

MACHIAVELLI VE HUKUK TARİHİNDEKİ YERİ

Onaltncı yüzyılın başlarında en parlak çağını yaşayan Rönesans ve bunun yanısıra coğrafî keşifler ve teknik buluşlar, dünya hayatında büyük yeniliklere yol açmıştı. Bu da insan zekâsını harekete geçirerek, Hıristiyanlıktan gelen ruh ve madde arasındaki ihtilaf ortadan kalkmış, böylece güzel sanatlar büyük gelişme göstermişti. Ancak bunlarla fazla ilgilenemeyen Floransa'lı devlet ve fikir adamı Niccolo Machiavelli'nin aklı siyasetteydi.

OSMANLI HUKUKUNDA MAHKEME KARARLARININ KONTROLÜ (Klasik Devir)

Bu makalede Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan Tanzimat Fermanı’nın ilan edildiği 1839 yılına kadar devam eden ve hukuk tarihi bakımından klasik devir olarak bilinen zaman zarfında mahkeme kararlarının kontrol usul ve teşkilatı incelenmeye çalışılmıştır. Öncelikle belirtilmelidir ki Osmanlı hukuku, İslâm hukuku tatbikatından başka bir şey değildir ve bu hukukun usul ve prensipleri Osmanlı Devleti’nde de aynen ve hatta geliştirilerek uygulanmıştır.

MECELLE’DE KANUN YOLLARI

Ahmed Cevdet Paşa başında bulunduğu hukukçulardan müteşekkil bir hey'etin hazırladığı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye'nin doğrudan hukuk usulüne dâir son üç bölümü Kitabü'd-Da'vâ, Kitabü'l-Beyyinat ve't-Tahlif ve Kitabü'l-Kazâ, 1876 yılında tamamlanarak kanunlaşmıştı.

ESKİ HUKUKUMUZDA ÖLÜM HASTASININ TASARRUFLARI

Eski hukukumuzda fiil ehliyetini sınırlayan bazı durumlar vardır. Bunlara klasik kaynaklarda ehliyet ârızaları denir. Bu ârızaların varlığı durumunda insan olgun bir şekilde hareket edemez. Gerek vecibelerini yerine getirme, gerekse haklarını kullanma bakımından tam değil de sınırlı yetki ve ehliyette kabul olunur ve hukukî tasarrufları kısmen veya tamamen geçersiz sayılır. Bu da hem o kimsenin, hem de başkalarının haklarını koruma maksadıyla getirilmiş bir tedbirdir.

İSLÂM’DA SİGORTA VE FÂİZ HAKKINDA BİR RİSÂLE

Sigorta, bugünki anlamıyla İslâm hukuku literatürüne daha geçen yüzyılda girmiştir. Bu konuda ilk hükümlere ondokuzuncu asırda Şam'da yaşamış Hanefî mezhebindeki bir Osmanlı hukukçusu olan Seyyid Muhammed Emîn İbni Âbidîn'in Reddü'l-muhtâr ale'd- Dürri'l-muhtâr adlı çok kıymetli eserinde rastlanmaktadır.

TANZİMAT DEVRİ OSMANLI MAHKEMELERİ

Eski hukukumuzda monarşiyle yönetilen devletlerin hepsinde olduğu gibi yasama, yürütme ve yargı fonksiyonlarını adı ne olursa olsun (halife, sultan, emir, padişah vs.) devlet başkanının uhdesindeydi. Ancak devlet başkanı bu fonksiyonlarını vekilleri vasıtasıyla kullanır; yargı fonksiyonunu da devlet başkanı adına onun tayin ettiği hâkimler yerine getirirdi.

İSLAM-OSMANLI HUKUKUNDA VASİYETİN ŞEKLİ

Yukarıdaki başlık, vasiyet işleminin geçerliliğinin bir takım formalitelere bağlı bulunuğu kanaatini vermemelidir. Zira İslam-Osmanlı hukukunda hiçbir tasarruf, diğer eski ve kökeni bunlara dayanan çağdaş hukuklarda olduğu gibi şekil şartına bağlanmamıştır.

DİN VE DEĞİŞİM - RIHLE ROPÖRTAJ

Bugün fıkhı dinden ayrı mütâlaa etmek yanlıştır ve tehlikelidir. Makâsıdı nazara alarak meselelere çözüm getirmek iddiası da, abartılı ve o ölçüde de suistimale elverişli bir teşebbüstür.

İSLAM-OSMANLI HUKUKUNDA VASİYETİN İSBATI

İslam hukukunda vasiyet îcap ve kabul ile in'ikad eden, dolayısıyla resmî şekil şartı aranmayan bir akittir. Bir nizâ sözkonusu olduğunda ve gerektiği durumlarda usulüne uygun iki şâhidin şâhitlikleriyle vasiyetin varlığını isbat etmek mümkündür. Ancak uygulamada genellikle vasiyetlerin yazılı olarak düzenlendiği veya mahkemeye başvurularak yazılı hale getirildiği, bir başka tabirle hüccete iktiran ettirildiği görülmektedir. Vasiyetle ilgili da'vâlara Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar şer'î mahkemeler bakmıştır.