ENDÜLÜS'E AĞIT

Geçenlerde İspanya’da idim. İspanya kendine has kültürüyle öne çıktığı kadar, Müslümanlar için ayrı bir ehemmiyeti var. Önce bir Roma eyaleti idi. Sonra Gotlar işgal etti. Hicrî 92. senede Emevî kumandanı Tarık bin Ziyad tarafından fethedildi. 800 sene İslâm yurdu oldu. Tarihin en parlak medeniyetlerinden birine ev sahipliği yaptı. Birçok fennî buluşu, bu arada kâğıdı Avrupa’ya tanıttı. Zamanın papasının bile okuduğu Avrupa’nın ilk üniversitesi Kurtuba’da kuruldu. Sadece Gırnata etrafında hüküm süren son Müslüman devleti, 1492’de güçlenen ve birleşen İspanyollar tarafından ortadan kaldırıldı. Müslümanlar Afrika’ya kaçtı. Kalanlar 10 sene sonra vaftiz ile kılıç arasında bir seçim yapmak zorunda kaldı. Göstermelik vaftiz olanlar, bir daha asla eski dinlerine dönemedi. Bugün bile İspanya’da bu soydan geldiğini bilen çok kimse var. Müslüman asırlarına ait çok izler yok edilse de, şimdi İspanyollar kalanlara sahip çıkıyor. Ülkenin her köşesinde bu devre ait hatıralar var. Arap mimarisi, mudejar adıyla İspanyol eserlerine de tesirini sürdürüyor. Ülkenin güneyi Andalusia (Endülüs) diye anılıyor. Arapça kelimeler bile mekânlarda yaşıyor: Alkazar (el-Kasr=Saray), Alcala (el-Kal’a), Alkantara (el-Kantara=Köprü), Alcazaba (el-Kasaba), Guadalkuivir (Vadi-el-Kebir)  gibi.

1085’e kadar Arab payitahtı olan Toledo (Tuleytule), Yahudilerin de kalabalık olduğu bir şehirdi. Dünyanın en iyi kılıçları burada yapılırdı. Şehrin en meşhur mamulatı, Arablardan kalma mazapan (=marzipan) şekerlemesi. Şehrin ortasındaki Alkazar’dan başka, İspanya’daki en eski câmilerden biri hâlâ müze olarak ayakta: Bâbü’l-Merdüm.