ORUÇ, ÖNCEKİ MİLLETLERİN HEPSİNDE VARDI

Çok kimse şimdiki gayrı müslimlere bakarak, orucu sadece Müslümanlığa has bir ibadet zanneder. Halbuki önceki dinlerin hepsinde oruç vardı. Ancak şartları ve şekli farklıydı.

Kur’an-ı kerimde orucun önceki ümmetlere farz kılındığı anlatılır. Hazret-i Peygamber de Ehl-i kitap ile Müslümanların orucu arasındaki farkın sahur yemeği olduğunu söyler. Oruç, rabbe yönelişi kolaylaştıran bir arınma olarak görülmüştür.

Hazret-i Peygamber Medine’ye geldiğinde, buradaki Yahudilerin, Muharrem ayının 10. günü olan Âşûre gününde oruç tuttuklarını gördü. Sebebini sorunca, firavunun elinden kurtulduğu gün olduğu için Hazret-i Musa’nın bu gün oruç tuttuğunu söylediler. Bunun üzerine Hazret-i Peygamber “Kardeşim Musa’nın sünnetini ihyaya biz daha lâyıkız” diyerek oruç tuttu; Müslümanlara da emretti. Daha sonra Ramazan orucu farz kılınınca artık Âşûre günü isteyen oruç tuttu, isteyen tutmamaya başladı.

Ramazan orucunun farz kılınışı hicretten 18 ay sonradır. Bedir Harbi, bundan hemen sonra Ramazan ayında cereyan etmiştir. Oruç, Farsça gün manasına rûze’den gelir. Mamafih İranlılar bile bugün Arapça savm kelimesini kullanmaktadır.

Yahudilikte Oruç

Tevrat’ta, Hazret-i Musa’nın Tur dağındayken 40 gün oruç tuttuğunu yazar. Hazret-i Davud da başına gelen musibetler üzerine oruç tutmuştur. Kavmini Pers hükümdarının zulmünden korumak isteyen Yahudi kızı Ester, onlardan üç gün oruç tutmalarını istemişti. Ester orucu diye bilinen bu oruç, 13 Adar’ı (Mart) takip eden iki Pazartesi ve bir Perşembe günlerinde tutulur.

Hazret-i Musa Tur dağında iken, altından buzağı yapıp tapınmalarına kefaret olmak üzere yom kipur (=yevmi kefare) orucu, aynı zamanda yılbaşı olan 10 Tişri günü (Ekim sonu) tutulur. Kudüs’ün kuşatılması, işgali, Beyti Makdis’in tahribi ve Babil esareti hatırasına oruç tutulan dört gün daha vardır: 9 Av (Ağustos), 17 Tamuz, 10 Tevet (Ocak) ve 3 Teşri.

                       Esther'i kralın ve veziri Haman'ın önünde tasvir eden resim

Bunların yanı sıra hahamlarca emredilen veya ferdlerin ihtiyarına bırakılan oruçlar da vardır. İsrail oğullarının Mısır’dan çıkışlarının hatırasına kutlanan Fısh bayramının (19 Nisan’dan itibaren bir hafta)  arkasındaki Pazartesi ve Perşembe oruç tutulur. Fısh bayramı öncesinde ilk doğan çocukların hâtırasına oruç tutulduğu gibi; düğün günü yeni evliler oruç tutar.

Artık oruç, hayvani mamullerin yenmediği bir perhiz hâlini almıştır. Mukaddes Sebt (Cumartesi) günü oruç tutulmaz. Küçük oruçta sadece yemek, içmek; büyük oruç günlerinde ise ayrıca yıkanmak, yağlanmak, ayakkabı giymek ve cinsî yakınlık yasaktır. Küçük oruçlar gündüz boyu; Yom Kipur ve 9 Av gibi büyük oruçlar gün boyu sürer. Reformcu Yahudiler bunlardan sadece Yom Kipur orucunu kabul eder.

                               XV. asırda bir perhiz sofrası

Hıristiyanlıkta oruç

İncil’de oruçtan bahsedilir, ancak nasıl tutulacağı hakkında tafsilat verilmez. Hazret-i İsa, İblis tarafından denenmek üzere çöle bırakıldığında kırk gün oruç tutmuştu.  İlk Hıristiyanlar oruç tutardı. Rivayete göre sıcak mevsime geldiği bir zamanda dayanamayarak orucu kışa tehir etmiş; sonra salgın hastalığa uğrayınca, bunun ceza olduğunu düşünerek on gün daha ekleyerek bahara almışlardı. Bilahare orucun şeklinde de değişiklik yapılmış, perhize çevrilmiştir.

Bugün Hıristiyanların, Hazret-i İsa’nın çölde tuttuğu oruç hatırasına, 21 Mart’tan sonraki dolunayı izleyen ilk Pazar, yani Paskalya öncesinde sona eren 40 günlük oruçları vardır. Buna Büyük Perhiz denir. Pazarları oruç tutulmadığı için hepsi 34 gündür. Paskalya, Hazret-i İsa’nın göğe yükselişinin hatırasıdır. Bu esnada normal yiyeceğin üçte ikisi yenir; balık dışında da hayvani gıda yenmez. Kral I. James zamanında parlamento, deniz ticaretini desteklemek maksadıyla çıkardığı bir kararla perhiz günlerinde balık yenmesine izin vermişti. Orucun ilk günü aynı zamanda da Elem Haftası’nın başı olan Kül Çarşambasıdır. Takdis edilmiş külleri alna ya da başa serperler. Oruç öncesi etli ziyafetler verilir; buna Etlere Veda (Karnaval) denir. Günümüzde bu hafta öncesinde dinle alakası olmayan çılgın eğlenceler yapılmaktadır.

Büyük Perhiz’den başka, tövbelerin kabul edildiği üç gün, yani Hazret-i İsa’nın ele verildiği Çarşamba; güya çarmıha gerildiği Cuma ve defnedildiği Cumartesi günleri oruç tutulur. Ayrıca yortuların öncesinde tutulan oruçlar da vardır.

Süryaniler yılda beş defa oruç tutup perhiz yaparlar: Birincisi, Şubat, Mart, Nisan aylarında gezen ve 40 gün süren Büyük Oruç’a Elem Haftası’nın 7 günü de eklenir. İkincisi, Şubat ayında 3 günlük Ninova (Hızırilyas); üçüncüsü, Haziran başında 3 gün Havariler; dördüncüsü, Ağustos’un 10. gününden 15. gününe kadar 5 gün Meryem Ana; beşincisi de, Aralık’ın 15’inden 25’ine kadar Noel Orucu’dur.

Modernist Hıristiyanlar orucu kendisine göre tatbik eder. Sigara ve içkiyi azaltma; işlerini ve insanlara karşı vecibelerini daha dikkatli yapma; hayırlı işlerde bulunma şeklinde yerine getirir.

                   Malta'da Paskalya aktiviteleri

12 İmam Orucu

Alevilikte 12 imam orucu vardır. Muharrem’in 1’inde başlar; 12’sinde biter. [Babillilerin yılbaşında tuttuğu 12 günlük Akitu orucuna benzer.] Oruç günlerinde suya hasret giden Hazret-i Hüseyn’in hatırasına su içilmez; ama başka sıvılar içilebilir. Hayvani gıda ve soğan hiç yenmez. Zevk veren şeyler kullanılmaz. Başka dinlere benzememek için güneş battıktan az önce veya sonra iftar edilir; sahura kalkılmaz. Bazıları traş olmaz, yıkanmaz. Son gün Aşure pişirilip yenir. Bir de 13 Şubat’tan sonraki Salı günü başlayıp Perşembe günü biten Hızır Orucu vardır. Bunda su ve hayvani gıda yenir. Âdet olarak, son gün su içilmez ve o gece rüyada kendisine su verecek evden evlenileceğine inanılır. Bazıları dört hafta öncesinden her perşembe Hızır’ı karşılama orucu tutar.