CUMHURBAŞKANLIĞI FORSUNDAKİ 16 TÜRK DEVLETİ

Türklerin, anayurtları Orta Asya’dan beri çok sayıda devlet kurmaları, devleti kutsallaştıran cumhuriyet ideolojisine derin tesir etmiş; devlet kurmanın millî haslet olduğuna inanılmıştı. Türklerin çok sayıda devlet kurduğu doğrudur; ama bu sayı 16’dan fazladır. Devlet kurmanın, aynı zamanda devlet yıkmak manasına da geldiği bir yana, tarihçilere bakılırsa, bu sayı 200’den az değildir. Üstelik tarihte Almanların kurduğu irili ufaklı devlet sayısı, 1000’i bulmaktadır. Arabların kurduğu 100’den fazla devlet tesbit edilebilmektedir. 1860’da İtalya birliği kurulduğunda, burada 25 devlet vardı. Hâlihazırda dünyada İspanyolların kurduğu 17, Germenlerin kurduğu 16 devlet vardır. Bir yerde otorite boşluğu varsa, ya dışarıdan gelenler burayı fetheder; ya da yıkılan devletin bakiyesi arasından sivrilen bir güç, burada devlet kurar.

Forsdaki 16 yıldızın ne manaya geldiğine dair elde bilgi ve vesika yoktur. Ne 2994 sayılı Türk Bayrağı Kanunu’nda, ne de 1937 tarihli Türk Bayrağı Nizamnâmesi’nde,  cumhurbaşkanlığı forsundaki sembollerle alâkalı bir hüküm geçer. Ancak 1980 ihtilâlinden sonra Türk-İslâm sentezi politikası çerçevesinde bu yakıştırma rağbet görmüş; hatta cumhurbaşkanının masası arkasına 16 bayrak yerleştirilmişti. 1984’de bir seri posta pulu çıkarılmıştı. İşin aslı, Osmanlı armasında, padişah, memleketi aydınlatan güneş olarak tasvir edilmişti. Cumhurbaşkanlığı forsunda da aynı sembol kullanılmış; etrafındaki yıldızlar, bu güneşin ışıkları olarak tasvir edilmiştir. Bunlara sonradan 16 devlet manası yüklenmiştir. Bu ön-kabul, ilkokul ders kitaplarından, üniversitelerdeki anayasa kitaplarına kadar girmiştir.

Tesbit edilen 16 devlet şunlardır: Büyük Hun İmparatorluğu, Batı Hun İmparatorluğu, Avrupa Hun İmparatorluğu, Akhun İmparatorluğu, Göktürk İmparatorluğu, Avar İmparatorluğu, Hazar İmparatorluğu, Uygur Devleti, Karahanlılar Devleti, Gazneliler Devleti, Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Harzemşahlar Devleti, Altınordu Devleti, Timur İmparatorluğu, Babür İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu.

Mevzuyu ilk dile getiren Temmuz 1980’de Reha Oğuz Türkkan oldu. O, 16 Türk devletinin sayısına itiraz etti. Ertesi sene Şubat 1981’de İbrahim Kafesoğlu da aynı itirazı dile getirerek; tesbit edilen bayrakların da uydurma olduğunu söyledi. Coşkun Üçok, 1981’de Türk Tarih Kurumu’nda verdiği bir konferansta mevzuyu dile getirdi. Bunun üzerine hem TTK’ndan, hem de de Genelkurmay Harb Tarihi Başkanlığı’ndan mütalaa istendi. Bir cevap gelmeyince, cumhurbaşkanlığı masasının arkasındaki bayraklar sessizce kaldırıldı. Ancak forstaki 16 yıldızın, 16 Türk devletini sembolize ettiğine dair kanaat değişmedi. Bunun üzerine çok, Ocak 1987’de hem bu yıldızların 16 Türk devletini sembolize edişine, hem de bu devletin sayısına ve tesbit şekline itirazlarını dile getiren bir yazı kaleme aldı.

Ölçü gizli mi?

16 Türk devletinin tesbitinde bir ölçüsüzlük vardır. Devlet, “bir toprak parçasında yaşayan halk üzerindeki otoriteye sahip varlık” olarak tarif edilmektedir. Şu halde ölçü, vatan ve halk ise, Avrupa Hunları, Gazneliler, Harzemşahlar, Timurlular, Babürlüler listeden çıkacaktır. Avrupa Hunları’nın tebası, Germen ve Slavlar; Gaznelilerinki Hindu, Fars ve Afganlar idi. Babürlü tebası da Hindli idi.

Ölçü hanedanın ırkı ise, Avar, Altınordu, Timur ve Babürlülerin listede yeri yoktur. Bunlarda kalabalık bir Türk teba vardır; ama hanedan Türk ırkından değildir. Mısır’da hüküm süren, Tulunoğlu, Akşitler, Memlûkler ve Zengiler; Hindistan’da hüküm süren Türk olan Kutubşahlar, Tuğluklar Türk hanedanları olduğu halde niçin listede değildir? Ayrıca hanedanın yabancı, ama çok sayıda Türkün yaşadığı Cengiz, Çağatay ve İlhanlı devleti nerededir? Hunların Türklüğü münakaşalı olduğu halde, tarihçilerin Türk kavminin tarihteki en eski temsilcileri saydığı İskitler (Sakalar) listede yoktur.

Türk anayurdunda hüküm süren, hanedanı da, halkı da Türk olan Tabgaçlar ve Türgişler, 16 sayısını tutturmak için olsa gerek, listeye alınmamıştır. Hem idareciler, hem halk Türk olduğu halde, Anadolu ve Azerbaycan’da Kara Yülük Osman Bey’in kurduğu, Uzun Hasan’ın padişahlık yaptığı Akkoyunlular; Irak ve Azerbaycan’da hükümdarları Kara Yusuf, Pirbudak gibi isimler taşıyan Karakoyunlular; Nureddin Zengi gibi kahramanlar yetiştiren Atabeyler; Azerbaycan ve İran topraklarında hüküm süren ve hükümdarları şakır şakır Türkçe konuşup şiir yazan Safevîler, Afşarlar, Kaçarlar listede yoktur. Özbek Hanlıkları (Şeybanîler, Cânîler, Mangıtlar) atlanmıştır. Bir ara Osmanlı Devleti’ne bağlanan Kaşgar Emirliği yoktur. Kazak, Kırgız, Nogay hanlıklarını bırakın, koca Volga Bulgar Hanlığı yoktur. X. asırda Hazar kuzeyinde hüküm süren bu devletin hükümdarı İlteper Almış Han, ilk müslüman Türk hakanıdır. Divriği Ulu Câmii neredeyse minaresini gözümüze sokarken, Mengücek, Danişmend ve Saltuklular nerededir? Karamanoğlu, Candaroğlu, Germiyanoğlu, Dulkadiroğlu, Ramazanoğlu, Ertena Beylikleri, devlet değil midir? Kazan, Astırhan, Kırım Hanlığı nerededir? Bayrağı ve pulu olan Hatay Devleti (1936), Azerbaycan Devleti (1917) nerededir?

Yavru vatan’a yer açın

Ölçü, imparatorluk ise, bunların yarısı bu statüde değildir. Ama imparatorluk olan başkaları listede yoktur. Tarihçiler tarafından apayrı bir devlet olarak görülen Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçukluların uzantısı olarak görüldüğü için listeye alınmamış ise; Hun İmparatorluğunun devamı mahiyetindeki Batı Hun, Akhun ve Avrupa Hun Devleti’nin işi nedir? Hun, Göktürk, Uygur, Karahanlı, Timurlular, hep birbirinin devamıdır; Büyük Türk Hakanlığıdır. Bu mantığa göre, Osmanlılar, Selçuklular’ın; Türkiye Cumhuriyeti de Osmanlıların devamı mıdır? Bir ara Kuzey Kıbrıs yüzünden, 16 sayısını bozmamak için Batı Hun Devletini çıkarmak düşünülmüştü.

16 Türk devletini sembolize eden bayraklardan renk ve desen olarak, sadece Göktürk (kurt başı), Selçuklu (yay ve ok) ve Osmanlı’nınki hakkında tarihî bilgi vardır. Harezmşahların da bayrağının kırmızı olduğu bilinir. Bunun dışındakilerin hepsi hayalîdir. Mesela Büyük Hun sembolü olarak verilen ejder, Çinlilere aittir. Askerler için tesbit edilen üniformalar da böyledir. Halkının neredeyse beşte biri Türk ırkından olmadığı; olanların da ne kadar Türklük şuuruna sahip bulunduğu düşünülürse, adından başka Türklükle alakası bulunmayan, onun bile Fransızca telaffuzla olduğu Türkiye’de, 16 Türk devleti kaç kişiyi enterese eder, bilinmez. Yine de tarihimize karşı bir alâka uyandırması umulur.