Reşid Paşa Tanzimat’ı ilan etmeden evvel İngiltere ile temasa geçmiş miydi?
Reşid Paşa Londra’da hariciye vazifesi yaptı. Dünyanın bu en güçlü devletinin hükümeti ile yakınlık kurdu. O zamanlar büyük devletler, başka devletlerde bürokratlarla böyle yakınlık kurup veya onu çeşitli yollarla elde edip, hükümet işlerinde söz sahibi olmak ve istihbarat öğrenmek isterdi. Ama Paşa’nın hayranlığı bu demokrasi ülkesine değil, bürokrat hakimiyetindeki Fransa’ya idi. Bununla beraber İngiltere her zaman Reşid Paşa’nın arkasında durmuş; Padişah, İngiltere’nin desteğini almak icap ettiğinde kendisini işin başına geçirmiştir. Ama onun devlet işlerinde ne kadar becerikli olduğu söz götürür. Nitekim Sultan Mahmud vefat etmeden evvel onu Londra’ya göndermişti. İngiltere ile, Kavalalı’ya karşı Mısır’a fiilî müdahale ihtiva eden bir ittifak yapmak istiyordu. Reşid Paşa bu işe çok hevesliydi. Fakat ittifak işinde muvaffak olamayınca Padişah, Paşa hakkında şöyle demiştir: “Tatlı tatlı yaparım diye gittiği yerden Avrupalıların yıllarca söylediği saçmaklıklarla döndü. Ponsoby onu kandırmış.” Hatta derler ki, idamını emretmiş, fakat Padişah’ın hastalığı vesilesiyle dostları bunu engellemiştir. Reşid Paşa iki şeyde çok kabiliyetliydi. Birincisi adam (ekip) yetiştirirdi. Sonraki Babıali bürokratlarının çoğu, ezcümle Cevdet Paşa, onun yetiştirmesidir. İkincisi entrikada ve kendisini şirin göstermekte ustaydı. Ziya Paşa onun için “kendini kıymetli satardı” der. Hüsrev Paşa, Lord Ponsonby’e ıslahat muhaliflerinin Reşid Paşa’nın da içinde bulunduğu gruba bir darbe planladıklarını, böyle bir vaziyette İngiltere’nin kendilerini destekleyip desteklemeyeceklerini sorduğunda, Ponsonby bu şekilde bir siyasi darbeyi muhtemel görmemekle beraber icabı hâlinde İngilizlerin donanmayla müdahale edeceklerini söylemiş ve Reşid Paşa koalisyonunun muhafaza altında olduğuna dair teminat vermişti. Lord Palmerston, bu hadise üzerine donanma kumandanı Stopford’a, Reşid Paşa ve ekibine bir müdahale olması hâlinde İstanbul’a gitme talimatı verdi (8 Ekim 1839).

Reşid Paşa, Sultan Mahmud’un vefatı ardından Lord palmerston’a şu memorandumu göndermişti: “Sultan (Mahmud) despottur. Onun yaptığı ıslahatlar görünüştedir. Yeniçerilerin ortadan kaldırılmasından bu yana Osmanlı hükümdarlarına ait tiranlığın tedricen ne dereceye ulaşmış olduğu Avrupa devletlerinin malumudur. Sultan Mahmud artık kimseyi dinlemek istememiş, kendisininkinden başka tavsiyelere kulak asmamıştır. Kimi büyük meselelerdeki kudret ve enerjisini inkâr etmek haksızlık olur. Bununla birlikte o idarî meselelerle alakalı malumata sahip değildi. Zihni idrakten mahrumdu. Genç sultan (Abdülmecid) babasından daha büyük bir tirandır. İslam'ın kendisinde olan ve sizin de istediğiniz reformları meriyete koyabilmek için Padişah’a ve Babıali'ye tazyik yapmanız lazımdır. "


18 Ekim 2022 Salı
Alakalı Başlıklar