Şalcı Bacı hadisesinin aslı var mıdır?
Erzurum’da şapka giymediği için asıldığı söylenen, hatta bir de fotoğrafı internette dolaşan Şalcı Bacı isminde bir kadından bahsediliyor. Şalcı Bacı diye neşredilen resim, Isparta’nın Darıbükü Köyü’nden Hasan kızı Fatma adında bir kadın idam mahkûmunun resmidir. 20’lik altın ve tarla karşılığı kiralık katil olarak aynı köyden bir kadını öldürmüştür. Cinayet suçu ile 14 Aralık 1931’de Isparta-Tuzpazarı’nda infaz edilmiştir. Bu bilgiler meclis zabıtlarında vardır. Fotoğraf, Ispartalı gazeteci Yusuf Yavuz tarafından, Abdurrahman Kökdoğan arşivinden temin edilerek neşrolunmuştur. Erzurum’da Şalcı Bacı diye birinin yaşayıp yaşamadığı bile belli değildir. Erzurum’da 1925 tarihli şapka kanununa muhalefet olmuş, hatta ayaklanma çıkmış; evvela Divan-ı Harb (sıkıyönetim mahkemesi), ardından da istiklal mahkemesi onlarca kişiyi idam etmiş ve başka cezalarla cezalandırmıştır. Aralarında böyle bir kadına rastlanmamaktadır. Çetin Altan, adalete inanmayanlardan biri olarak tavsif ettiği dedesi Tatar Hasan Paşa’nın, şapka isyanını bastırmak üzere gittiği bir şehirde hızını alamayıp bir kadını da idam ettirdiğini anlatır. (Kahrolsun Komünizm Diye Diye, Bilgi Yayınevi, Ankara 1976, s. 422.) Ayşe Hür’ün dikkat çektiği bir sözlü bilgi var. Erzurum’da adı Şöhret olan ve Şalcı Bacı diye bilinen bir kadının, umumhanelere sermaye topladığı ve Rus/Ermenilere evinde kızı ve parası olanları haber verdiği, işgalden sonra bu kadının idam edildiği anlatılıyor.  (Didem Akdoğan, İstiklal Mahkemeleri ve Şapka İnkılabının Erzurum’daki Yansımaları, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2019.)


13 Mart 2020 Cuma